Majestueus beeld van Zweden na de oorlog

Jan Guillou (1944) een kleurrijke Zweedse schrijver, vestigde zijn naam als internationaal succesauteur in 1986 met de spionagereeks ‘Coq Rouge’, met als hoofdpersonage spion Carl Hamilton. Daarna heeft hij een historische trilogie geschreven met in de hoofdrol de tempelier Arn Magnusson. Jan Guillou is als persoon even kleurrijk als zijn boekenhelden. Zijn naam is in de zeventiger jaren verbonden met een schandaal rondom de Zweedse inlichtingendienst. Tegenwoordig is hij actief als commentator met betrekking tot diverse buitenlandse onderwerpen en zijn controversiële ideeën over homoseksualiteit en feminisme krijgen regelmatig wat (negatieve) aandacht. 

Guillou heeft zijn naam als auteur definitief bevestigd door zijn fenomenale serie ‘De grote eeuw’, door uitgeverij Prometheus trots aangekondigd onder de noemer ‘drie broers, twee oorlogen, een eeuw’. Het eerste deel ervan, Bruggenbouwers, is verschenen in 2011 en werd door het Nederlandse lezerspubliek direct liefdevol omarmd. Bruggenbouwers werd opgevolgd door Dandy uit het Noorden, Tussen rood en zwart, De kop in het zand, Blauwe ster en het zesde deel, Echte Amerikaanse jeans. 

Dit zesde deel speelt zich af in twee tijdslijnen: een in de jaren vijftig, waarin de lezer de verteller, kleine Eric, de kleinzoon van Oscar, volgt op zijn weg naar volwassenheid. De tweede tijdslijn bevat de stukken uit 1968, waaruit blijkt dat het door Eric vertelde verhaal ontstaan is door een weddenschap. 

Verschillend ten opzichte van de vorige delen is het perspectief van een kind waardoor de lezer geleidelijk aan een andere kijk krijgt op de leden van de familie Lauritzen, hun lotgevallen en karaktereigenschappen. De puberteit van Eric speelt zich af tegen de coulissen van de jaren vijftig, een sterk veranderende wereld na de Tweede Wereldoorlog, voor een adolescente jongen aantrekkelijk en vol verrassingen. De Amerikaanse bevrijders hebben een aantal nieuwigheidjes met zich meegenomen naar het onder de oorlogswonden lijdende Europa, en die nieuwe dingen zijn inspirerend en verfrissend. Zo leert Erik Engels en ontdekt samen met de Amerikaanse kuif (een kleine herinnering hierbij aan Jan Wolkers en zijn geweldige boek Kort Amerikaans), ook echte Amerikaanse jeans, films en muziek. Maar er heerst ook angst, vooral door een groeiende dreiging van een nucleair conflict. 

Guillou grijpt de gelegenheid wederom aan om de lezer een stukje wereldgeschiedenis bij te brengen, de roerige jaren na de Tweede Wereldoorlog, waarin de landen verdeeld werden tussen de overwinnaars in een tweetal invloedsferen, de westerse en de oostelijke. Omdat een groot deel van het verhaal verteld wordt vanuit een kinderperspectief en de wereld, zoals hij is, gezien wordt door de ogen van een kind, zijn het vaak de kleine, relatief onbeduidende dingen, die volop aandacht krijgen. Spaghetti Bolognese en Coca-Cola zijn in het leven van een kind belangrijkere zaken dan  aanstaande revoluties. Door in 1968 een achteraf commentaar te leveren, worden de ontbrekende en wellicht te optimistisch geschetste zaken rechtgetrokken en uitgediept.

Echte Amerikaanse jeans is een bijzondere boek, doorspekt met humor, zachtaardige, prachtige taal (alle honneurs voor de geweldige prestatie van de vaste vertaler van de reeks, Bart Kraamer) en een realistisch beeld van de tijd waarin de grondbeginselen van de huidige Zweedse verzorgingsstaat zijn opgebouwd. Een boek dat het lezen meer dan waard is. Een levendig en steeds actueel vervolg op de reeds verschenen monumentale delen.