Beklemmende roman dendert aan de conclusies voorbij

Gerard van Emmerik (1955) blijft als auteur al enige decennia lang nét onder de radar. Hij debuteerde in 1993 met de verhalenbundel Iets scherps, een priem en heeft sindsdien verschillende romans en verhalenbundels uitgebracht, waarvan De kippenjongen (2011) hem enige internationale bekendheid verwierf: in 2014 werd het boek vertaald in het Hongaars. In maart van dit jaar kondigde hij zijn nieuwste roman aan, De nieuwe Kratz. Met dit beklemmende, met vaart geschreven boek zou Van Emmerik wel eens kunnen doorbreken naar een breder publiek, al zal het gebrek aan ontknopingen dit publiek niet geheel tevreden stellen.

In De nieuwe Kratz heeft de moeder van Julien besloten niet meer voor hem te kunnen zorgen en stuurt ze hem met een smoes naar een tehuis. Hij weet er uiteindelijk te aarden, en bouwt een hechte band op met zijn licht verstandelijk gehandicapte kamergenoot Neil. Als hij zestien is, wordt hij in huis genomen door Karl en Hildegard Kratz, wiens zoon Michael enkele jaren eerder is overleden. Vooral Hildegard is wanhopig op zoek naar een stabiel, normaal gezin, maar het is nog maar de vraag of het dan wel zo’n goed idee was om uitgerekend Julien te adopteren.

Van Emmeriks roman is bijzonder eigentijds, wat het boek des te benauwender maakt. Dit eigentijdse element werkt regelmatig helaas ook averechts. Het vluchtelingenopvangcentrum naast het huis van de familie Kratz wordt in niets dan negatieve termen omschreven. Dat zou nog geweten kunnen worden aan ergernis omdat de vluchtelingen zo veel herrie maken, maar door de afkomst van Julien hangt er een wolk van xenofobie over de nieuwe én de oude familie Kratz: de hele roman lang wordt de suggestie gewekt dat een zekere Noorse terrorist en massamoordenaar de vader van Julien is – hij figureert zelfs even in het boek, zonder negatief waardeoordeel te krijgen. Zijn aanslagen vonden nog maar vier jaar geleden plaats: Van Emmerik stelt in zijn boek op meerdere manieren de vraag hoe snel je het gewone leven weer kunt voortzetten na een traumatische gebeurtenis.

Het taalgebruik van Van Emmerik is niet altijd even stabiel. Vreemd genoeg maakt hij vaak gebruik van Yoda-achtige zinsconstructies: “Nieuwe ouders krijgt hij.” “De nieuwe Kratz is hij.” “Lang is ze.” Dit is jammer: De nieuwe Kratz is een kort boek dat uitnodigt tot in één keer uitlezen, en deze storende slecht gevormde zinnen houden de lezer op.

Van Emmerik weet op indrukwekkende wijze informatie achter te houden om een spanningsboog op te werpen. De verschillende verhaallijnen, waarvan de ontknoping steeds op de volgende pagina lijken te liggen, jagen het tempo van het boek op. In dit opzicht zal het einde niet voor iedereen voldoening brengen: de auteur rondt lang niet alle verhaallijnen af, en verscheidene mysteries blijven open voor meerdere interpretaties. Pas als het boek uit is wordt duidelijk dat er wel érg weinig verteld is over veel personages: we kennen nu eigenlijk alleen Neil goed. Doordat er geen band is met de rest van de personages, is de ontknoping aan het eind van het boek minder indrukwekkend dan verwacht. Na het dichtslaan van De nieuwe Kratz wil de lezer absoluut meer en Van Emmerik had er misschien goed aan gedaan om de lezer dat ook te geven.