Oorlogswaanzin en levenskunst verpakt in een zintuiglijke, spannende roman

De Camino is de vierde thriller van de Nederlandse auteur Anya Niewierra. Met Het bloemenmeisje won ze in 2020 de Hebban Thrillerprijs.

Emil pleegt zelfmoord in Frankrijk, tijdens het wandelen van de Camino. Voor zijn echtgenote Lotte Bonnet komt dit als een donderslag bij heldere hemel. Emil was levenslustig en hield van zijn gezin. In de jaren negentig strandde hij als Bosnische vluchteling in Nederland en Lotte vermoedt dat zijn wanhoopsdaad te maken heeft met een onverwerkt verleden. Elf maanden later bezoekt ze Bosnië-Herzegovina om zijn as uit te strooien en ontdekt dat haar man gelogen heeft over zijn identiteit. Emil Jukic werd vijfentwintig jaar geleden vermoord door een Bosnisch-Servische militie. Lotte beseft dat ze bitter weinig weet over de man met wie ze vijfentwintig jaar getrouwd was, haar werk als chocolatier slorpte alle aandacht op. Ze hoopt te achterhalen waarom hij uit het leven is gestapt, door de Camino te lopen volgens exact dezelfde route. Maar ze wordt in de gaten gehouden door iemand die haar uit de weg wil ruimen, voordat ze te veel te weten komt.

We vergezellen Lotte op haar langeafstandswandeling van Le-Puy-en-Velay tot Conques (de Via Podiensis). De korte hoofdstukken volgen een vast stramien met bovenaan praktische info over elke etappe en een bijpassend literair citaat. Een geïllustreerd overzichtskaartje bevordert de overzichtelijkheid.

Niewierra hanteert een beproefd recept dat regelmatig opduikt in psychologische thrillers. De lezer heeft weet van een dreiging die het hoofdpersonage omringt, terwijl deze zich van geen kwaad bewust is. In de proloog is al onderhuidse spanning aanwezig. Een onbekende kijkt op een afstand toe hoe Emil zelfmoord pleegt en registreert zijn handelingen. Verder wordt het relaas van Lotte enkele keren onderbroken door passages, waarin een zekere M. aankondigt hoe hij haar zal vermoorden. Als ze zich onweerstaanbaar aangetrokken voelt tot een geheimzinnige medepelgrim, neemt de broeierige suspense alleen maar toe.

Net zoals in Het bloemenmeisje speelt Niewierra met geuren, kleuren, smaken en respect voor het ritme van de seizoenen. Dit levert sprankelende beelden op. Als Lotte stroken met paars vingerhoedskruid passeert, mijmert ze over een bonbonserie in de vorm van kelkjes en proeft ze op haar tong al tal van vruchtensmaken waarmee ze kan experimenteren. Niewierra wisselt dergelijke zintuigelijke observaties af met levendige dialogen in een vloeiende spreektaal, waarin plaats is voor ‘couleur locale’, zoals liefkozingen in Limburgs dialect.

Al stappend ervaart Lotte hoe ‘zintuigen ontwaken uit een lange periode van verdoving’. De ballast van het dagelijkse leven valt weg, de vaste routines van de wandelaar dwingen tot loslaten, tot gewoon zijn. Zulke details geven haar karakter diepgang.

‘Mijn hoofd wordt leeg geveegd en alleen het elementaire denken blijft over, zoals het mijmeren over het menu van de avond wanneer mijn maag begint te knorren.’

Terwijl Lotte haar pelgrimage verderzet en raadselachtige aanwijzingen over de doortocht van Emil bijeensprokkelt, maken we een tijdreis naar ex-Joegoslavië. In elf brieven ontrolt zich de aangrijpende geschiedenis over een vriendschap tussen drie jongens, die door etnisch fanatisme voorbestemd zijn om elkaar te haten en naar het leven te staan. Niewierra serveert een flinke brok duiding over de mechanismen van indoctrinatie en groepsdynamiek, een explosieve cocktail die zachtaardige jongemannen transformeert tot wrede beulen. Ze steekt het belang van deze boodschap over oorlogswaanzin niet onder stoelen of banken. Daarbij valt ze te vaak in herhaling, alsof ze de lezer bij de les wil houden.

Ondanks gedetailleerde achtergrondinformatie zit er vaart en urgentie in de verhaallijnen. De ogenschijnlijk eenvoudige plot werkt misleidend. In de verrassende ontknoping belanden alle puzzelstukjes uiteindelijk op hun correcte plaats.

De Camino is een hybride, sfeervolle roman die zich moeilijk onder één noemer laat vangen. Zorgvuldig gedocumenteerd (zie de uitgebreide bibliografie achteraan) combineert Niewierra elementen van een culturele reisgids met de bloedige geschiedenis van Bosnië-Herzegovina en een handleiding levenskunst. Dit alles verpakt in een onderhoudende thriller met een vleugje romantiek.