Een boek dat je raakt, herkenning oproept en nog lang blijft hangen.

Soms lees je een boek dat je niet alleen raakt, maar je ook terugbrengt naar plekken en herinneringen die diep in je eigen leven geworteld zijn. Voor mij was De laatste dagen van de dorpsgek zo’n boek. Geboren en getogen in Friesland herkende ik veel locaties die Anne-Goaitske Breteler beschrijft. Met name Groot Lankum in Franeker voelde bijna tastbaar, omdat ik zelf jarenlang in een dorpje vlakbij heb gewoond. De verwijzingen naar de PZ in Franeker en de grappen die er in de jaren ’90 nog over gemaakt werden, riepen meteen beelden en herinneringen bij me op.

Wat dit boek bijzonder maakt, is dat het niet alleen een persoonlijke zoektocht is van de auteur naar hoe de samenleving omging met mensen die als ‘anders’ werden gezien, maar ook een spiegel voor ons allemaal. Vooral het verhaal van de vrouw wiens vader in Drachten als de “dorpsgek” bekendstond, maakte diepe indruk. Het toont niet alleen hoe haar vader als mens en vader was, maar ook hoe zij als dochter gebrandmerkt werd door het etiket dat de gemeenschap hem had gegeven. Het stigma en de schaamte die daarmee gepaard gaan, blijven generaties doorwerken.

Breteler schrijft helder, beeldend en toegankelijk. Haar stijl maakt dat je niet alleen leest, maar ook voelt. Regelmatig zag ik de beschreven plekken en mensen zo voor me. Die herkenbaarheid, gecombineerd met haar warme en menselijke manier van vertellen, zorgt ervoor dat dit boek onder je huid kruipt. Het geeft stem aan levens en verhalen die vaak genegeerd of vergeten zijn.

De laatste dagen van de dorpsgek is meer dan een boek over Friesland of over psychiatrie. Het is een indringend en empathisch verslag over hoe een gemeenschap omgaat met kwetsbaarheid en anders-zijn. Voor mij was het zowel een herkenningspunt als een eyeopener. Het laat zien hoe belangrijk het is om te blijven vertellen over dit soort vergeten verhalen. Een boek dat je raakt, herkenning oproept en nog lang blijft hangen.