Achter de schermen bij de Trojaanse Oorlog

A Thousand Ships van de Engelse Natalie Haynes (1974) belicht de Trojaanse Oorlog vanuit het perspectief van de vrouwen die hier, veelal tegen wil en dank, bij betrokken zijn. Voor degenen die bekend zijn met de televisieserie Game of Thrones - en wie is dat niet? - denk aan de scène waarin Cersei en Sansa tijdens de Battle of Blackwater Bay het gevecht uitzitten en kort de verbale degens kruisen. En dat dan een hele roman lang. Als dat saai klinkt, dat is het bepaald niet.

“When a war was ended, the men lost their lives. But the women lost everything else.”

Voorin het boek vind je een lijst met personages. Daar kun je meteen genieten van de zeer effectieve funny cause it’s true-humor van Haynes. Het zeemonster Scylla heeft als bijschrift “lots of teeth” en Paris wordt omschreven als “seducer of other men’s wives”. De manier waarop Helen (zij van het gezicht dat “launched a thousand ships”) er flink van langs krijgt van de vrouwen die aan het woord komen, zorgt eveneens voor amusement. Als Penelope beschrijft hoe Agamemnon op slinkse wijze aantoonde dat Odysseus bekwaam was om mee te varen naar Troje, kan ze het niet nalaten een sneer uit te delen aan haar niet-zo-geliefde nicht.

“You will forgive me for saying I’m not sure I have ever wished anyone dead with quite such enthusiasm as I did Agamemnon that day. And bear in mind that I grew up in Sparta, so have spent more time than most with Helen.”

Zoals gezegd gaat A Thousand Ships niet zozeer over de oorlog en de gevechten zelf, maar biedt het een kijkje achter de schermen. Penelope becommentarieert in een reeks hilarische brieven aan Odysseus zijn avonturen – “Because really, how many cannibalistic giants can one Greek plausibly meet as he sails the open seas?” – voor, tijdens en na de oorlog. De Trojaanse vrouwen van het verliezende leger krijgen een stem terwijl ze machteloos afwachten wie van de moordenaars van hun vaders, broers, echtgenoten en zoons hen zal claimen als oorlogsbuit. Thuis achtergebleven vrouwen, gevangengenomen vrouwen, opgeofferde vrouwen, godinnen, een enkele vrouwelijke strijder en een boze muze: Haynes voert een enorme verscheidenheid aan vrouwelijke perspectieven op.

Dat is tegelijkertijd de kracht en zwakte van deze roman. De rode draad is overduidelijk, maar het plot des te minder nu de oorlog niet langer het middelpunt is. Het feit dat A Thousand Ships enige samenhang mist is jammer, maar wordt ruimschoots goedgemaakt door hoe heerlijk het is om bloedvergieten nu eens niet door een rooskleurig waas van glorie en heldenverering te zien. In plaats daarvan schetst Haynes een overtuigend beeld van overwegend praktisch ingestelde vrouwen die weinig anders kunnen doen dan toekijken terwijl hun familie, thuis en leven worden verwoest door mannen. Het is een heel menselijk boek – met de daarbij behorende wreedheid – terwijl de originele mythes het menselijke aspect nogal eens vergaten ten gunste van het epische.

Deze roman is de perfecte tegenhanger van de oude mythes, maar heeft die wel nodig om overeind te blijven. Het leunt te veel op het bronmateriaal om, voor lezers zonder enige basiskennis, als losstaand boek te functioneren. Als je echter bekend bent met de Griekse mythologie, dan is A Thousand Ships smullen. Let vooral op hoe Haynes de aanleiding voor de Trojaanse Oorlog uitpluist totdat we uitkomen bij – jawel! – een vrouw. Maar niet de verwachte, verguisde Helen.