Biedt meer dan de achterflap belooft

Samen met drie andere romans is Dunkelblum zwijgt van Eva Menasse, bekwaam vertaald door Annemarie Vlaming, in de running voor de Europese Literatuurprijs 2023. De roman beschrijft het dorpje Dunkelblum, waar aan het einde van de jaren tachtig opeens allerlei geheimen uit de Tweede Wereldoorlog boven dreigen te komen drijven. Een bezoeker graaft figuurlijk in het verleden terwijl een werkgroep van studenten op een Joodse begraafplaats letterlijk graaft. Als er een skelet gevonden wordt, blijkt het steeds moeilijker voor de bevolking om hun zwijgen vol te houden.

Vergis je vooral niet in de korte beschrijving op de achterflap: dit is geen misdaadverhaal. Dit is literatuur in een mysterie-jasje. Het laat veel meer onopgehelderd dan de gemiddelde thriller/detective en heeft meer diepgang. Ook de schrijfstijl heeft een hogere moeilijkheidsgraad. De zinsbouw nodigt soms uit tot het meerdere keren lezen van zinnen, want er wordt regelmatig gespeeld met taal en betekenis. Aandachtig lezen wordt beloond. Vooral in het begin is de stijl spottend en de verteller nadrukkelijk aanwezig (zonder overigens een rol te spelen in het boek). Die luchtige sfeer wordt gaandeweg steeds grimmiger, niet alleen inhoudelijk, maar ook qua toon.

Achterin het boek is een lijst met personages (en uitdrukkingen) te vinden, maar hoewel het wemelt van de dorpsbewoners, heb ik de lijst eigenlijk nooit raad hoeven plegen. De auteur heeft de introductie van personages mooi in het verhaal verwerkt. Bijna organisch ontstaat er een beeld van de hiërarchie binnen het dorp. De positie van personages wordt langzaam duidelijk; in het dorp, in relatie tot elkaar en in de manier waarop ze zich verhouden tot het verleden. Menasse stippelt dat heel knap uit, zonder te vervallen in ellenlange uitleg van achtergrondinformatie. Hierdoor krijgen de personages kleur en definitie, waardoor ze goed uit elkaar te houden zijn. Uiteindelijk ken je ze allemaal, alsof je als lezer zelf onderdeel uitmaakt van Dunkelblum.

Dit is een aanrader voor liefhebbers van ietwat zwaardere literatuur die een ontknoping waarderen waarbij niet mysteries netjes worden opgelost. Hou je daarvan, lees dan Dunkelblum zwijgt, want deze roman biedt meer dan de achterflap doet vermoeden.