Rafelige, wisselvallige roman

In Goudjakhals, met als ondertitel Songs of Freedom, presenteert de Nederlands-Arubaanse auteur Julien Ignacio (1969) verhalen die sterk van elkaar verschillen, maar thematisch met elkaar verwant zijn. De ‘immigrant experience’ staat centraal.

Goudjakhals vangt aan met een vertelling waarin een kunstmatige intelligentie op eigen houtje een specifieke vluchteling in de gaten houdt en uiteindelijk zelfs met deze man begint te communiceren. Uiteindelijk produceren ze zo samen een boek gebaseerd op de ontluisterende lotgevallen van de asielzoeker. Het sciencefictionaspect is een fijn lichtpuntje, want dit verhaal is gebaseerd op de jarenlange detentie van de Koerdisch-Iraanse journalist Behrouz Boochani schrijnend beschreven in Alleen de bergen zijn mijn vrienden. Van zo’n extra dimensie om een beetje afstand en plezier te injecteren in de overwegend niet bijzonder vrolijke vertellingen, bedient Ignacio zich in vrijwel elk deel. Het ene verhaal waarin deze humor nagenoeg afwezig is, komt daarom des te harder aan.

Wat de verhalen vooral gemeen hebben, is hoezeer de uiteenlopende geschiedenissen zich van elkaar onderscheiden in inhoud en vorm. Ignacio maakt gebruik van een veelvoud aan zogenaamde bronnen waarmee hij de verhalen vormgeeft, zoals onder andere interviews, krantenberichten, psychiatrische verslagen, brieven, podcasts, gedachten in de vorm van gedichten. Zelden wordt iets gewoon verteld. En al die bronnen hebben hun eigen auteur met een unieke stem. Deze inventieve vertelwijze maakt van ieder deel een apart en persoonlijk verhaal, tijdsgebonden en met bijbehorende vocabulaire. Zo vind je in een en dezelfde roman passages met sprookjesachtige metaforen, plat Amsterdamse ontboezemingen van een prostituee en kleurrijke vervloekingen van een taxichauffeur in het Midden-Oosten. Vandaar dat de verklarende woordenlijst achterin de roman zeker geen overbodige luxe is.

Deze verscheidenheid heeft echter ook een keerzijde. Hoewel thematisch verwant, zit er wellicht te weinig samenhang in de gemêleerde collectie. Hierdoor heeft de roman jammer genoeg wat weg van het monster van Frankenstein: er zijn hier dingen aan elkaar genaaid die eigenlijk niet bij elkaar horen. Dat zorgt voor een ietwat oneffen leeservaring. Eveneens sneu is dat niet alle verhalen van hetzelfde niveau zijn. Het merendeel is de moeite waard, maar degene die dat niet zijn, zijn dan ook meteen van beduidend mindere kwaliteit.

Goudjakhals bevat een interessante, gevarieerde selectie van immigrantenverhalen die veelal de juiste snaar raken. Tegelijkertijd lijken de afzonderlijke delen niet helemaal bij elkaar te passen, wat resulteert in een wat rafelige, wisselvallige roman.

'Noem ons gerust een goudjakhals. Ooit strekte ons leefgebied zich uit van het Midden-Oosten tot Myanmar, van Sri Lanka tot in Roemenië. Maar door burgeroorlogen en klimaatverandering, verstedelijking en milieuvervuiling, vluchtten we in noordwestelijke richting jullie kant op. Grote open vlaktes vermijden we. Menselijke nabijheid schuwen we niet. In de periferie van jullie dorpen en steden kun je ons vinden, waar we ons voeden met jullie afval.'