Lezersrecensie
Wat een indringende combinatie: De weerbaarheid van de mens en de kracht van boeken.
Madeline Martin is een Amerikaanse schrijfster van historische fictie en historische romance boeken. Deze boeken zijn in meer dan vijfentwintig talen vertaald. Ze woont in Florida, maar heeft het grootste deel van haar jeugd in Duitsland gewoond als kind van een Amerikaanse militair (Army brat). Ze is helemaal weg van geschiedenis en vindt het doen van research voor haar boeken geweldig. Voor haar nieuwste boek is ze in de geschiedenis van Polen gedoken tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Tijdens dit onderzoek stuitte de auteur per toeval op de activiteiten van een aantal Poolse mensen in het getto van Warschau. Deze personen brachten, met gevaar voor eigen leven, boeken rond die zij verborgen in koffers, zodat de inwoners toch nog konden lezen. Om hen een lichtpuntje te verschaffen in de duisternis. Ook ontdekte ze dat een Joodse vrouw – Basia Berman – die werkzaam was geweest als bibliothecaresse in de openbare bibliotheek van Warschau, een geheime kinderbibliotheek had ingericht in het getto. Nadat het haar gelukt was om te ontsnappen naar de Poolse kant van Warschau heeft zij als lid van het verzet geholpen bij het onderbrengen van Joodse onderduikers tot aan het einde van de Duitse bezetting.
Tevens leerde de schrijfster dat in het Poolse gedeelte van Warschau er van alles aan gedaan werd om de literatuur te beschermen. Zo werd er een clandestiene bibliotheek opgericht, waar burgers door middel van een geheim logboek boeken konden reserveren. Deze boeken werden tijdens het zuiveringsproces – de bestaande collecties van de bibliotheken werden vervangen door Duitse boeken, boeken die Arisch genoeg waren – achterovergedrukt. Ten tijde van het naziregime werden er uiteindelijk zo’n 15 miljoen boeken gestolen en vernietigd. Deze gebeurtenissen vormen de basis van haar roman De verborgen bibliotheek van Warschau.
De schrijfster heeft met Zofia, dochter van een Poolse arts, en haar beste vriendin, de Joodse Janina, twee heel sterke hoofdpersonages gecreëerd. Beide zijn bijna achttien ten tijde van de Duitse invasie, zitten in het eindexamenjaar, zijn gek op boeken en hebben samen met hun vriendin Maria een “Anti-Hitler boekenclub” opgericht, een boekenclub waar ze door Hitler verbannen boeken lezen zoals o.a. Oorlog en Vrede, Les Misérables, All quiet on the western front, Gejaagd door de wind en Helen Kellers Mijn levensgeschiedenis.
De rauwheid van het leven in het bezette Warschau weet zij aan de hand van de levens van hen heel realistisch neer te zetten. Door hun verschillende achtergronden belicht Madeline Martin diverse aspecten van het naziregime. Die allen op een zeer indringende wijze beschreven worden. Tijdens het lezen stonden de tranen mij meerdere malen in de ogen en de rillingen liepen mij bij tijd en wijle over mijn hele lichaam. De combinatie van de wanhoop van het leven in het getto, de doodsangsten onder de Joodse bevolking, maar ook de Poolse burgers en het al dan niet georganiseerde verzet geven een heel indrukwekkend beeld van hoe het leven destijds zal zijn geweest.
Wat wel heel apart aanvoelde was de keuze om het boek Gejaagd door de wind van Margaret Mitchell een prominente plek te geven in het boek. Helemaal, omdat de schrijfster de moeder van Janina dit boek laat lezen en het bestempelt tot een van haar favorieten. Gejaagd door wind een boek waarin racisme en discriminatie toch belangrijke thema’s zijn, lijkt mij niet helemaal een geschikt boek om tot het favoriete boek van een Joodse vrouw te maken, en al helemaal niet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is moeilijk voor te stellen dat zij in die situatie volledig kan opgaan en genieten van een boek dat het uitbuiten, uitsluiten en het behandelen van een hele bevolkingsgroep als tweederangs mensen als een rode draad door de plot heeft lopen. Anderzijds is Gejaagd door de wind in Amerika nog steeds een van de meest favoriete boeken. Tien jaar geleden werd het boek nog tweede, net achter de bijbel, in een “Harris Poll” (Amerikaans marktonderzoek en -analyse bedrijf dat sinds 1963 onderzoek doet naar gevoel, gedrag en motivaties van Amerikaanse volwassen). Vanuit dat oogpunt misschien minder vreemd, maar dan nog voelt het verkeerd. Daarentegen zijn de andere aangehaalde boeken, en met name All quiet on the western front en Oorlog en Vrede doeltreffend gekozen.
Dit is dan ook het grootste kritiekpunt op het boek. Een boek dat vooral heel indringend is met een schrijfstijl die duidelijke beelden oproept. Een verhaal dat goed opgebouwd is en waarvan de indeling grotendeels logisch in elkaar steekt. Met een uitzondering. Bij sprongen in de tijd start ze een nieuw deel en de auteur vermeldt dan wanneer en waar zich de volgende gebeurtenissen afspelen. In het derde deel maakt ze op een gegeven moment weer een tijdsprong en vermeldt ze ook de plaats van afspelen zonder dat ze het verhaal in een nieuw deel laat overgaan.
De verborgen bibliotheek van Warschau is een emotioneel sterk verhaal gebaseerd op ware gebeurtenissen. Madeline Martin neemt de lezer mee in een stukje geschiedenis ten tijde van de Tweede Wereldoorlog dat voor mij deels onbekend was. Tijdens en na het lezen overviel mij regelmatig een gevoel van verbijstering. Verbijstering omdat de geschiedenis zich toch elke keer helaas weer weet te herhalen. Dat bij het lezen van de door haar zo filmisch beschreven verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog de nekharen overeind gaan staan. Hoe het toch mogelijk is dat mensen elkaar zo behandelen om helaas te constateren dat er in onze huidige tijd weinig is veranderd. De mechanismen van propaganda, gaslighting, fake news, het wegzetten van hele bevolkingsgroepen als minderwaardig dat wereldwijd nog steeds op een of andere manier gaande is en ook weer lijkt toe te nemen. De onmacht die dat oproept is nog steeds huiveringwekkend, zowel in het dagelijkse leven als in Madeline Martins boek. De andere kant van de medaille is de kracht die van de weerbaarheid van de mens uitgaat. Het in verzet gaan tegen de onrechtvaardigheden is daar een mooi voorbeeld van. Zowel in de huidige maatschappij als in De verborgen bibliotheek van Warschau.
Tot slot is het nawoord interessant en leerzaam, waardoor het zeker van toegevoegde waarde is. De verborgen bibliotheek van Warschau krijgt van mij 4 sterren!
Lisette
Boekencast
Genre: historische roman, oorlogsroman
Uitgever: HarperCollins Holland
ISBN: 9789402713572
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 349
Publicatiedatum: januari 2024
Dit recensie-exemplaar hebben wij ontvangen van HarperCollins Holland in ruil voor deze eerlijke recensie.
Tijdens dit onderzoek stuitte de auteur per toeval op de activiteiten van een aantal Poolse mensen in het getto van Warschau. Deze personen brachten, met gevaar voor eigen leven, boeken rond die zij verborgen in koffers, zodat de inwoners toch nog konden lezen. Om hen een lichtpuntje te verschaffen in de duisternis. Ook ontdekte ze dat een Joodse vrouw – Basia Berman – die werkzaam was geweest als bibliothecaresse in de openbare bibliotheek van Warschau, een geheime kinderbibliotheek had ingericht in het getto. Nadat het haar gelukt was om te ontsnappen naar de Poolse kant van Warschau heeft zij als lid van het verzet geholpen bij het onderbrengen van Joodse onderduikers tot aan het einde van de Duitse bezetting.
Tevens leerde de schrijfster dat in het Poolse gedeelte van Warschau er van alles aan gedaan werd om de literatuur te beschermen. Zo werd er een clandestiene bibliotheek opgericht, waar burgers door middel van een geheim logboek boeken konden reserveren. Deze boeken werden tijdens het zuiveringsproces – de bestaande collecties van de bibliotheken werden vervangen door Duitse boeken, boeken die Arisch genoeg waren – achterovergedrukt. Ten tijde van het naziregime werden er uiteindelijk zo’n 15 miljoen boeken gestolen en vernietigd. Deze gebeurtenissen vormen de basis van haar roman De verborgen bibliotheek van Warschau.
De schrijfster heeft met Zofia, dochter van een Poolse arts, en haar beste vriendin, de Joodse Janina, twee heel sterke hoofdpersonages gecreëerd. Beide zijn bijna achttien ten tijde van de Duitse invasie, zitten in het eindexamenjaar, zijn gek op boeken en hebben samen met hun vriendin Maria een “Anti-Hitler boekenclub” opgericht, een boekenclub waar ze door Hitler verbannen boeken lezen zoals o.a. Oorlog en Vrede, Les Misérables, All quiet on the western front, Gejaagd door de wind en Helen Kellers Mijn levensgeschiedenis.
De rauwheid van het leven in het bezette Warschau weet zij aan de hand van de levens van hen heel realistisch neer te zetten. Door hun verschillende achtergronden belicht Madeline Martin diverse aspecten van het naziregime. Die allen op een zeer indringende wijze beschreven worden. Tijdens het lezen stonden de tranen mij meerdere malen in de ogen en de rillingen liepen mij bij tijd en wijle over mijn hele lichaam. De combinatie van de wanhoop van het leven in het getto, de doodsangsten onder de Joodse bevolking, maar ook de Poolse burgers en het al dan niet georganiseerde verzet geven een heel indrukwekkend beeld van hoe het leven destijds zal zijn geweest.
Wat wel heel apart aanvoelde was de keuze om het boek Gejaagd door de wind van Margaret Mitchell een prominente plek te geven in het boek. Helemaal, omdat de schrijfster de moeder van Janina dit boek laat lezen en het bestempelt tot een van haar favorieten. Gejaagd door wind een boek waarin racisme en discriminatie toch belangrijke thema’s zijn, lijkt mij niet helemaal een geschikt boek om tot het favoriete boek van een Joodse vrouw te maken, en al helemaal niet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is moeilijk voor te stellen dat zij in die situatie volledig kan opgaan en genieten van een boek dat het uitbuiten, uitsluiten en het behandelen van een hele bevolkingsgroep als tweederangs mensen als een rode draad door de plot heeft lopen. Anderzijds is Gejaagd door de wind in Amerika nog steeds een van de meest favoriete boeken. Tien jaar geleden werd het boek nog tweede, net achter de bijbel, in een “Harris Poll” (Amerikaans marktonderzoek en -analyse bedrijf dat sinds 1963 onderzoek doet naar gevoel, gedrag en motivaties van Amerikaanse volwassen). Vanuit dat oogpunt misschien minder vreemd, maar dan nog voelt het verkeerd. Daarentegen zijn de andere aangehaalde boeken, en met name All quiet on the western front en Oorlog en Vrede doeltreffend gekozen.
Dit is dan ook het grootste kritiekpunt op het boek. Een boek dat vooral heel indringend is met een schrijfstijl die duidelijke beelden oproept. Een verhaal dat goed opgebouwd is en waarvan de indeling grotendeels logisch in elkaar steekt. Met een uitzondering. Bij sprongen in de tijd start ze een nieuw deel en de auteur vermeldt dan wanneer en waar zich de volgende gebeurtenissen afspelen. In het derde deel maakt ze op een gegeven moment weer een tijdsprong en vermeldt ze ook de plaats van afspelen zonder dat ze het verhaal in een nieuw deel laat overgaan.
De verborgen bibliotheek van Warschau is een emotioneel sterk verhaal gebaseerd op ware gebeurtenissen. Madeline Martin neemt de lezer mee in een stukje geschiedenis ten tijde van de Tweede Wereldoorlog dat voor mij deels onbekend was. Tijdens en na het lezen overviel mij regelmatig een gevoel van verbijstering. Verbijstering omdat de geschiedenis zich toch elke keer helaas weer weet te herhalen. Dat bij het lezen van de door haar zo filmisch beschreven verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog de nekharen overeind gaan staan. Hoe het toch mogelijk is dat mensen elkaar zo behandelen om helaas te constateren dat er in onze huidige tijd weinig is veranderd. De mechanismen van propaganda, gaslighting, fake news, het wegzetten van hele bevolkingsgroepen als minderwaardig dat wereldwijd nog steeds op een of andere manier gaande is en ook weer lijkt toe te nemen. De onmacht die dat oproept is nog steeds huiveringwekkend, zowel in het dagelijkse leven als in Madeline Martins boek. De andere kant van de medaille is de kracht die van de weerbaarheid van de mens uitgaat. Het in verzet gaan tegen de onrechtvaardigheden is daar een mooi voorbeeld van. Zowel in de huidige maatschappij als in De verborgen bibliotheek van Warschau.
Tot slot is het nawoord interessant en leerzaam, waardoor het zeker van toegevoegde waarde is. De verborgen bibliotheek van Warschau krijgt van mij 4 sterren!
Lisette
Boekencast
Genre: historische roman, oorlogsroman
Uitgever: HarperCollins Holland
ISBN: 9789402713572
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 349
Publicatiedatum: januari 2024
Dit recensie-exemplaar hebben wij ontvangen van HarperCollins Holland in ruil voor deze eerlijke recensie.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Lisette Woest-Appeldoorn
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
