Lezersrecensie
Aan welke illusies hang jij je identiteit op?
‘Hier zijn we’ is een uiterst prettig vakantieboek. Het leest makkelijk weg en levert nog wat stof tot nadenken op: wat doe jij als je ergens bent, maar tegelijk in je hoofd ergens anders bent of wilt zijn? Wie diepgang wil, wordt op z’n wenken bediend: het verhaal heeft een open einde. Is Ronnie nu wel of niet dood na een zomer optreden in het Brighton van 1959? Waarom gooit Evie de verlovingsring in het water? En wat betekenen die terugkerende motieven zoals het water of het wit?
Schrijver Graham Swift lijkt het de lezers van ‘Hier zijn we’ (2020) niet moeilijk te maken. Het verhaal over Ronnie, die in de oorlogsjaren in Londen opgroeit, uit veiligheid bivakkeert in Midden-Engeland en later illusionist wordt, is toegankelijk opgesteld. Nergens zijn de zinnen langdradig of worden er verhullend taalgebruik gebezigd.
Maar schijn bedriegt, zo laat Swift de lezer telkens merken. Want ook door begrijpelijke zinnen kun je veel van de werkelijkheid verbergen. Veel blijft onuitgesproken en leeft alleen in de gedachten van de personages. Waarom botert het niet tussen Ronnie en zijn moeder? Hard is zij en in zichzelf keert hij. Het gesprek tussen hen verloopt alleen in het hoofd van Ronnie. Ook de liefde tussen Evie en Ronnie zit vooral in het reflecteren op de ander, niet in het ‘gewone’ liefhebben. Door telkens van perspectief te wisselen tussen Jack en Ronnie in 1959 en Evie in 2009 ziet de lezer wel meer kanten van de zaak, maar, zo lijkt Swift te willen zeggen: kunnen we wel woorden geven aan onze diepste drijfveren? Waarom verdwijnt Ronnie zo plots? Waarom laat Evie zich overhalen om met Jack het bed te delen?
Swift neemt de lezer mee naar het koude, regenachtige en arme Londen, naar een chique buitenwijk in Oxford en naar een mondaine pier in Brighton, nog net geen vergane glorie. Daar laat hij zien: wie ben je werkelijk? Wat bepaalt je identiteit? Je ouders? Onvoorziene kansen, zoals het verblijf in Oxford? Het voortdurende streven naar hogerop, zoals Ronnie dat in zich had? Je kruiwagen in je werk, zoals Jack, of je maatje in de liefde? Je publiek? (‘En showbusiness betekende dat je de mensen moest geven wat zij wilden en niet noodzakelijkerwijs wat hij wilde en misschien zou kunnen’). Swift geeft er geen antwoord op en dat is misschien het antwoord: uiteindelijk is je identiteit niet te sturen, maar wordt die bepaald door situaties waar je geen grip op hebt. Alles is een illusie. Ermee leren dealen, zoals Evie, is wellicht beter dan Ronnies vruchteloze pogen met zichzelf in het reine te komen. Maar of Evie ook echt gelukkiger is?
Ronnie zoekt dus zichzelf. Als jongen van zes krijgt hij van zijn vader Sid Deane – zijn ouders zijn gescheiden – een papegaai. Die wordt al snel door zijn moeder verkocht. Ronnie voelt het onrecht, maar durft niets te zeggen. In het verhaal komt de papegaai telkens terug. Zoekt hij naar kleur in zijn leven en lijkt hij dat niet te vinden? Zoekt Ronnie naar een vaderfiguur in Sid en later in Eric Lawrence en Jack Robinson? Dat zou misschien een verwijzing naar de vermissing van Ronnie kunnen zijn. Bij het gastgezin van de Lawrences hoort hij dat zijn vader is gestorven op zee. Hij slaapt tussen de vissen, zegt Lawrence. Na een intense huilbui valt Ronnie ook in slaap. ‘Zodat zijn laatste gedachte misschien was dat zijn tranen iets hadden van het diepe, zoute water, of maar een klein gedeelte daarvan, waar zijn vader in ondergedompeld sluimerde.’ Ronnie, die later illusionist is op de pier in Brighton, speelt met illusies en zoekt zijn identiteit boven deze golven van eindeloze rust. Als hij in die nazomer van 1959 de ontrouw voelt van Evie – er wordt wéér niets uitgesproken – en het voorgenomen huwelijk in september op losse schroeven staat: zou hij misschien daarom de zee omarmd hebben om die rust te vinden? ‘Wat is uitzonderlijker’, overdenk Evie in 2009, ‘dat illusionisten dingen in andere dingen kunnen veranderen, zelfs mensen kunnen laten verdwijnen en laten verschijnen, of dat mensen er op een gegeven moment kunnen zijn – o, zo aanwezig – en de volgende dag niet meer? Nooit meer.’ Of was het dan gewoon, zoals elders staat, de ‘verbintenis met de magie’, die Ronnie had gemaakt, dat Ronnie wel moest oplossen in een illusie?
Swift heeft het thema, aan welke illusies hang je je bestaan op, scherp neergezet. Tegelijk blijft het onbevredigend dat het verhaal zo open eindigt. Ook al kunnen veel relaties in je leven een desillusie zijn, er blijft veel over om voor te vechten. Daarbij komt dat het verhaal zich erg afspeelt in de hoofden van de personages. Dat haalt de vaart uit het verhaal. Het thema lijkt dan te gekunsteld in het verhaal gebracht. ‘De show moet doorgaan’, wordt vaak herhaald. Daar mag graag wat meer actie en drama bij.
Schrijver Graham Swift lijkt het de lezers van ‘Hier zijn we’ (2020) niet moeilijk te maken. Het verhaal over Ronnie, die in de oorlogsjaren in Londen opgroeit, uit veiligheid bivakkeert in Midden-Engeland en later illusionist wordt, is toegankelijk opgesteld. Nergens zijn de zinnen langdradig of worden er verhullend taalgebruik gebezigd.
Maar schijn bedriegt, zo laat Swift de lezer telkens merken. Want ook door begrijpelijke zinnen kun je veel van de werkelijkheid verbergen. Veel blijft onuitgesproken en leeft alleen in de gedachten van de personages. Waarom botert het niet tussen Ronnie en zijn moeder? Hard is zij en in zichzelf keert hij. Het gesprek tussen hen verloopt alleen in het hoofd van Ronnie. Ook de liefde tussen Evie en Ronnie zit vooral in het reflecteren op de ander, niet in het ‘gewone’ liefhebben. Door telkens van perspectief te wisselen tussen Jack en Ronnie in 1959 en Evie in 2009 ziet de lezer wel meer kanten van de zaak, maar, zo lijkt Swift te willen zeggen: kunnen we wel woorden geven aan onze diepste drijfveren? Waarom verdwijnt Ronnie zo plots? Waarom laat Evie zich overhalen om met Jack het bed te delen?
Swift neemt de lezer mee naar het koude, regenachtige en arme Londen, naar een chique buitenwijk in Oxford en naar een mondaine pier in Brighton, nog net geen vergane glorie. Daar laat hij zien: wie ben je werkelijk? Wat bepaalt je identiteit? Je ouders? Onvoorziene kansen, zoals het verblijf in Oxford? Het voortdurende streven naar hogerop, zoals Ronnie dat in zich had? Je kruiwagen in je werk, zoals Jack, of je maatje in de liefde? Je publiek? (‘En showbusiness betekende dat je de mensen moest geven wat zij wilden en niet noodzakelijkerwijs wat hij wilde en misschien zou kunnen’). Swift geeft er geen antwoord op en dat is misschien het antwoord: uiteindelijk is je identiteit niet te sturen, maar wordt die bepaald door situaties waar je geen grip op hebt. Alles is een illusie. Ermee leren dealen, zoals Evie, is wellicht beter dan Ronnies vruchteloze pogen met zichzelf in het reine te komen. Maar of Evie ook echt gelukkiger is?
Ronnie zoekt dus zichzelf. Als jongen van zes krijgt hij van zijn vader Sid Deane – zijn ouders zijn gescheiden – een papegaai. Die wordt al snel door zijn moeder verkocht. Ronnie voelt het onrecht, maar durft niets te zeggen. In het verhaal komt de papegaai telkens terug. Zoekt hij naar kleur in zijn leven en lijkt hij dat niet te vinden? Zoekt Ronnie naar een vaderfiguur in Sid en later in Eric Lawrence en Jack Robinson? Dat zou misschien een verwijzing naar de vermissing van Ronnie kunnen zijn. Bij het gastgezin van de Lawrences hoort hij dat zijn vader is gestorven op zee. Hij slaapt tussen de vissen, zegt Lawrence. Na een intense huilbui valt Ronnie ook in slaap. ‘Zodat zijn laatste gedachte misschien was dat zijn tranen iets hadden van het diepe, zoute water, of maar een klein gedeelte daarvan, waar zijn vader in ondergedompeld sluimerde.’ Ronnie, die later illusionist is op de pier in Brighton, speelt met illusies en zoekt zijn identiteit boven deze golven van eindeloze rust. Als hij in die nazomer van 1959 de ontrouw voelt van Evie – er wordt wéér niets uitgesproken – en het voorgenomen huwelijk in september op losse schroeven staat: zou hij misschien daarom de zee omarmd hebben om die rust te vinden? ‘Wat is uitzonderlijker’, overdenk Evie in 2009, ‘dat illusionisten dingen in andere dingen kunnen veranderen, zelfs mensen kunnen laten verdwijnen en laten verschijnen, of dat mensen er op een gegeven moment kunnen zijn – o, zo aanwezig – en de volgende dag niet meer? Nooit meer.’ Of was het dan gewoon, zoals elders staat, de ‘verbintenis met de magie’, die Ronnie had gemaakt, dat Ronnie wel moest oplossen in een illusie?
Swift heeft het thema, aan welke illusies hang je je bestaan op, scherp neergezet. Tegelijk blijft het onbevredigend dat het verhaal zo open eindigt. Ook al kunnen veel relaties in je leven een desillusie zijn, er blijft veel over om voor te vechten. Daarbij komt dat het verhaal zich erg afspeelt in de hoofden van de personages. Dat haalt de vaart uit het verhaal. Het thema lijkt dan te gekunsteld in het verhaal gebracht. ‘De show moet doorgaan’, wordt vaak herhaald. Daar mag graag wat meer actie en drama bij.
1
Reageer op deze recensie
