Goed doen is bij Reitsma geen succesverhaal

‘De zon gaat onder, ik voel me bijzonder.’ Een grappig gedichtje, beetje flauw misschien. Toch volgt je gevoel vaak de weersgesteldheid. Een prachtige zonsondergang doet wat met je. Misschien wel juist als je leven afzien is.


Daarover gaat het recent verschenen boek van schrijfster en orthopedagoog Janke Reitsma, ‘Niets ontgaat ons’. De veertienjarige Koen woont met zijn ouders in een huisje buiten het dorp, dicht bij de wadden. Als hij op de grote dijk voor het huis klimt, ziet hij vrijheid: het oneindige spel van licht en water, de lepelaars, zeehonden en scholeksters. Daar is hij zichzelf. Hij weet nog dat zijn juf op de basisschool een eilandje op het wad het paradijs noemde.


Ondertussen worstelt Koens moeder met jeugdtrauma’s. Ook heeft ze last van psychoses. Vader en zoon zorgen voor een strak dagprogramma: ‘We houden haar met regels bij elkaar.’ Als ze haar pillen in de prullenbak gooit, haalt Koen die er weer uit, verkruimelt ze tot poeder en smeert ze door de jam op haar boterham. Toen Koen klein was, is het gezin volgens vader door tante Nel verlinkt. Jeugdzorg plaatste Koen tijdelijk uit huis. Daarna heeft vader met ‘We zijn een front’ de luiken gesloten. En: ‘Alles komt goed.’


En dan komt Aukje. Koens zusje heeft een chromosoomafwijking en krijgt 24 uur per dag sondevoeding. De dokter geeft haar maximaal een jaar. Aukjes geboorte is een breekpunt. Vader echoot zijn wapenkreten niet meer en blijft steeds langer op z’n werk. Moeder ligt in bed en alle zorg voor Aukje komt op Koen neer. Hoe lang houdt hij stand aan het front?


Uiteindelijk neemt Koen een besluit. ‘‘Ik zal het goede doen. We gaan naar de overkant, naar ons eiland, naar de mooiste plek op aarde, het verschilt niet veel met het paradijs.’ En ik deed mijn ogen dicht en stelde me voor dat we daar al waren, dat de zon scheen en zacht onze huid streelde, dat de vogels met elkaar zongen en dat we het zout met onze lippen proefden en dat niemand ons iets kon maken. Dat het goed kwam met Aukje. Helemaal goed.’


Hoe het afloopt, moet je zelf lezen. Het goede doen, daarover gaat ‘Niets ontgaat ons’. De jeugdzorg slaat diepe wonden in het gezin. Wantrouwen en psychische nood blokkeren daar het goede. De school van Koen vermoedt iets, maar vraagt niet door. Is het slapheid of waren ze niet bij machte om meer te doen? In het boek wordt het doen van het goede in veel zwakheid volbracht. De uitkomst is geen gelikte zonsondergang, geen paradijs. Of misschien, misschien toch ergens wel.