Iconisch liefdesverhaal verborgen onder dikke lagen achtergrond

De geliefden Tristan en Isolde waren in de vroege Middeleeuwen de iconen van de tragische verboden passie voordat Romeo en Julia besloten om met de eer te strijken. In het oude Engeland, waar ook koning Arthur (ja, díé Arthur) zijn epische avonturen beleefde, heerste koning Marke over Cornwall, met de ridder Tristan als zijn grote kampioen. Ook grote kampioenen kunnen echter gewond raken, en wanneer het Tristan overkomt, is het de mooie Ierse prinses Isolde die hem geneest. Een deel van de ellende is dat Isoldes oom in het gevecht van leven op dood Tristan de wond toebracht. Een nog veel groter deel van de ellende is het feit dat Marke zijn zinnen op Isolde heeft gezet, wanneer Tristan hem over zijn bevallige verpleegster vertelt. Tja, en dan gaat de wil van de koning toch boven de wens van de ridder, hoe hopeloos verliefd Tristan en Isolde ook op elkaar zijn.

Ruth Nestvold is met de klassieke legende aan de haal gegaan en heeft er een eigen versie van gedaan. Dit deed ze met veel kennis en kunde van het origineel. Veel bekende verhaalelementen keren terug in dit boek: de verwisseling van de liefdesdrank op de tocht van Ierland naar Engeland, de nadrukkelijke vraag om witte zeilen als Isolde aan boord is, het glinsterende voetspoor in de sneeuw en ga zo maar door. Nestvold heeft een vleugje magie toegevoegd, zodat bepaalde personages gedachten kunnen lezen als dat voor het verhaal goed uitkomt, maar de aanwezigheid van magie is te minimaal om Isolde volmondig fantasy te kunnen noemen.

In plaats daarvan is dit boek eerder een historische roman. Een zeer uitgebreide, tot in de puntjes uitgewerkte historische roman. Nestvold heeft haar huiswerk goed gedaan. Niet alleen in de legende, ook in de geschiedenis heeft ze zich zichtbaar verdiept. Ieder ritueel, iedere technologie die de Romeinen naar Engeland brachten, ieder kruid dat in iedere maand van het jaar in Ierland groeit, lijkt ze uitgebreid te hebben bestudeerd. Dan is het natuurlijk jammer om al die kennis niet in het boek te gebruiken, zelfs al is die niet altijd relevant en hebben de personages wel belangrijkere zaken om zich druk over te maken.

Behalve een overdaad aan historische feiten zien we in Isolde ook een enorme hoeveelheid personages. Iedere soldaat, ieder ver familielid wordt met naam en toenaam genoemd, ook al zien we ze verderop in de roman nooit meer terug. Met plaatsnamen is het niet anders. De personages reizen in enkele hoofdstukken naar zowat de helft van alle plaatsen die op de zeer behulpzame landkaart voor in het boek staat. Het glossarium achterin het boek helpt wel om al die moeilijke Britse, Romeinse en Keltische namen uit elkaar te houden – maar wees gewaarschuwd: de witte pagina tussen de laatste tekst en het glossarium ontbreekt en de laatste zinnen vallen typografisch behoorlijk op. Je loopt dus een erg groot risico om per ongeluk het einde al te lezen.

Nestvolds uitgebreide werk voor dit boek houdt hier nog steeds niet op. Ieder moment in de levens van Tristan en vooral Isolde heeft ze uitgedacht. Op de eerste bladzijde kondigt ze aan dat deze versie van het verhaal begint bij de vrouw, en inderdaad, na bijna tachtig bladzijdes hebben we nog steeds geen spoor van Tristan. Als je het hele eerste deel overslaat, dan mis je Isoldes familiegeschiedenis, het huwelijksleven van haar moeder en een interessant conflict tussen het oude geloof en het nieuwe christendom, dat vervolgens amper meer terugkomt. Deze gebeurtenissen zijn allemaal niet essentieel om de kern van het verhaal te kunnen volgen.

Ook wanneer Isolde vast zit in een gedwongen huwelijk met Marke, die in deze versie Marcus heet en Tristans vader is, vult ze grote stukken tijd in door Tristan aan de zijde van Arthur (ja, díé Arthur) ten strijde te laten trekken, zonder dat deze oorlogen grote gevolgen hebben voor de rest van het verhaal. De beslissingen van de personages die juist wel bepalend zijn voor het verloop van de rest van het boek, blijven in vergelijking daarbij merkwaardig onderbelicht. Het ellenlange middendeel van de roman vult Nestvold vooral met expliciete vecht- en seksscènes die de status quo in stand houden. Niet alleen Tristans beste vriend en Isoldes nicht vragen zich hardop af waarom de twee geliefden zo ongelukkig tussen hun geheime romance en hun plichtmatige eenzaamheid blijven schommelen. Ook voor de lezer is de lange duur van deze situatie zonder oplossing onbegrijpelijk.

In vergelijking met dit slepende middendeel, schieten de momenten die er wel toe doen in een noodvaart voorbij. Tristans aankomst in Ierland met alleen zijn harp en zijn stem is schitterend. Zijn prille liefde voor Isolde is ontroerend. De gebeurtenissen wanneer hun affaire aan het licht komt, zorgen eindelijk voor veranderende verhoudingen tussen de betrokkenen. Tristans poging om een einde aan de jarenlange situatie te maken leidt tot logische gevolgen en bouwt op naar een ontroerend einde. Had Nestvold zich meer geconcentreerd op deze verhaalelementen en ze wat minder bedolven onder dikke lagen achtergrond en geschiedkundige feiten, dan was Isolde een prachtige roman geworden.

Toch maakt Isolde nieuwsgierig naar de vele andere versies van deze beroemde liefdesgeschiedenis. Wie naar aanleiding van dit boek meer wil lezen, hoeft niet ver te zoeken: in de prachtige citaten boven ieder hoofdstuk reikt Nestvold je zelf al enkele suggesties aan.