Indrukwekkend verhaal over wat oorlog met je doet

De Kroatische Ana Juric is pas tien als de oorlog in Joegoslavië uitbreekt. Samen met haar ouders en haar zusje Rahela leidde ze een zorgeloos bestaan, waar nu abrupt een einde aan komt. Al lijkt de tienjarige Ana zich dat niet te beseffen. Speels, vol onschuld, schijnbaar makkelijk gaat ze door het dagelijkse leven van luchtaanvallen en mitrailleurgeweld heen. Gesteund door haar beste vriend Luka fietst ze nog rond door de stad en speelt ze spelletjes, want wie het mooist valt…
Hoe anders is de wereld van Ana als ze twintig is. Ze studeert en woont in New York, heeft een vriend en lijkt het verleden achter zich te hebben gelaten. Maar is dat wel zo? Kan ze blijven zwijgen?

‘Wie het mooist valt’ gaat over een oorlog waar wij eigenlijk zo weinig vanaf weten. Maar dit boek is geen emotioneel relaas over de oorlog. Het is subtiel en kruipt onder je huid. Hoewel ‘Wie het mooist valt’ misschien vrij afstandelijk en zonder emotie kan aanvoelen, is dat juist de kracht van dit boek. Nergens wordt het verhaal van Ana sentimenteel en overgevoelig. Verwacht geen diepgravende psychologische beschouwing. Sara Novic vertelt juist op mooie, schijnbaar eenvoudige wijze hoe iemand die de oorlog als kind meemaakt – voor ons zo gruwelijk maar voor zoveel kinderen werkelijkheid – dit nooit helemaal verwerkt. Dat gebeurt ook nog eens in schitterende bewoordingen. ‘De geschiedenis was geen kwestie van zand erover. Ze werd nog steeds opgegraven’.

Bijzonder is hoe Sara Novic de spanning erin houdt door het verhaal in een niet-chronologische volgorde te vertellen, vanuit een beklemmend ik-perspectief. Er zitten gaten in Ana’s verhaal. Hierdoor voel je je als lezer meer betrokken bij wat Ana te verwerken heeft. Stapsgewijs kom je erachter wat de oorlog écht met Ana gedaan heeft. Je denkt mee over haar verleden en stelt jezelf vragen die alleen Ana kan beantwoorden… Bovendien is de kinderlijke onschuld van de tienjarige Ana indrukwekkend.

Tussen de regels door laat Sara Novic je ook zien hoe het is om als mensen tegenover elkaar te staan (‘dat de schuld van de ene kant niets zei over de onschuld van de andere’), om te liegen over je achtergrond om erbij te horen en om als baby zonder herinnering aan Kroatië in een ander land op te groeien… én geeft ze de internationale gemeenschap een kleine schop na.

‘Wie het mooist valt’ is echt een aanrader voor iedereen die eens wat anders dan alleen een spannend oorlogsverhaal wil lezen; het is een menselijk verhaal dat je hopelijk aan het denken zal zetten.