Irmina, portret van een Duitse vrouw in oorlogstijd

‘Leef je volgens je eigen keuzes of worden die keuzes voor je gemaakt?’ Deze indringende vraag is de eerste die je treft als je de achterkant van het boek leest, een vraag die Barbara Yelin bezighoudt na het vinden van een doos dagboeken en brieven in de nalatenschap van haar oma. Deze vondst inspireerde haar om deze, bijna 300 bladzijden tellende, striproman over Irmina te maken, een jonge Duitse vrouw, om via haar een beeld te schetsen van de zwijgende generatie Duitsers die de Tweede Wereldoorlog meemaakten.

1934 London, dat is waar het verhaal van Irmina begint. Irmina is dan een jonge vrouw van 19 uit een welgesteld gezin die via een uitwisseling een opleiding aan een handelsschool voor meisjes in Londen volgt. Ze is jong en wil vrij zijn, droomt ervan de wereld over te reizen en een eigen leven op te bouwen, maar tegelijkertijd staat de tijdgeest en haar karakter haar in de weg. Ze is streng op het stugge af, stil en serieus staat ze in het leven. Irmina heeft het in Londen niet makkelijk en in haar eenzaamheid ontmoet ze Howard Green, een van de eerste zwarte studenten van Oxford, samen delen ze het buiten de groep staan en ontwikkelen een hechte vriendschap. Howards leven zorgt voor een tweede verhaallijn die op de achtergrond aanwezig blijft en een tegenwicht biedt aan de keuzes die Irmina heeft gemaakt. Keuzes die niet per se onlogisch zijn, maar ook anders genomen hadden kunnen worden. Uiteindelijk vult een mens zijn leven vaak in aan de hand van grote persoonlijke gebeurtenissen als een huwelijk, het krijgen van een kind en simpel weg de wil om te overleven. 

1935 Berlijn. In mooie, ietwat melancholieke tekeningen schetst Yelin het decor van het leven van Irmina, langzaam laat ze de tijdgeest tot leven komen door veel aandacht te besteden aan details als het straatbeeld, etiquette en de positie van de vrouw in die jaren. Yelin kiest ervoor om de naderende oorlog louter door de ogen van Irmina te laten beleven, haar wil om vrij te zijn staat in een schril contrast met wat het Duitse Rijk van een vrouw verwacht (de NS-Frauenschaft leerde vrouwen vanaf 15 jaar zich dienstbaar te maken als moeders en echtgenotes). Irmina is niet alleen een verhaal over Duitse vrouwen en hun positie tijdens de jaren 30 en 40, maar laat ook de geschiedenis van de zwijgende massa zien. Hoe kan het vervolgen en vernietigen van zoveel Joden vlak onder al die ogen gebeuren? Het is een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn, antwoorden die dit boek niet rechtstreeks aanreikt, maar wel alle ruimte geeft daarover na te denken.

Barbara Yelin, geboren in 1977 in München, studeerde illustratie aan de Hochschule für Angewandte Wissenschaften in Hamburg. Ongeveer 12 jaar lang tekent en publiceert ze al stripromans, waaronder ook biografieën over Albert Dürer en Vincent van Gogh. Met Irmina maakt ze (terecht) indruk, dit indringende portret, getekend alsof je door de herinneringen in Irmina’s hoofd bladert, heeft Yelin de Max & Moritz prijs 2016 voor beste Duitse stripauteur gewonnen. Het is een roman die veel mensen zal weten te raken, historisch goed onderbouwd en door het verbeelden is de sfeer van de tijd nog tastbaarder geworden en daarmee ook heel geschikt voor jongeren. Het boek heeft alles wat een boek mooi maakt. Prachtige subtiel ingekleurde tekeningen, een verhaal dat je meeneemt het leven van Irmina in, waarin er dromen waren, romantiek en een harde werkelijkheid van een leven in oorlogstijd.