Afscheid van een mens van goede wil

Dit is geen recensie... Wat kan nog toegevoegd worden aan alles wat hier over dit boek al geschreven is? Op mijn beurt kan ik het ook nog eens de hemel in prijzen of het op andere manieren in de bloemetjes zetten, maar het zal nooit volstaan. En dus schrijf ik er geen, een recensie niet en ook geen samenvatting. Het werd hier allemaal al vóór mij gedaan. Voor wie absoluut toch een oordeel van mij verwacht, wel, hier komt het: 5 sterren!

"De gekwelde man" is het tiende en ook echt het laatste verhaal rond de figuur van Kurt Wallander. Ik vind het daarom gepast om gewoon even stil te staan bij het leven en het werk van het hoofdpersonage, een man die groot was in zijn eenvoud en bijna vijftien jaar lang een goede vriend. En ik ga daarmee niet eens in tegen de trend van het verhaal want "De gekwelde man" heeft een erg retrospectieve toon. Wallander blikt meer dan ooit terug op zijn carrière en zijn leven ...

Nogal wat personages uit het verleden treden weer even op de voorgrond. Zo duikt plots Mona, zijn ex-echtgenote en moeder van Linda, weer in zijn leven op maar na een korte emotionele tweestrijd wijst hij haar toch af. Veel aangrijpender wordt het als Baiba Liepa, de enige vrouw van wie hij echt gehouden heeft, hem geheel onverwacht een bezoek brengt en even onverwacht weer vertrekt. Slechts één etmaal zijn ze samen, maar in de nasleep ervan is de emotionele impact op Wallander bijzonder hard.

Andere figuren komen slechts in de kantlijn even in beeld. Hun optreden heeft het aangename neveneffect dat je als lezer automatisch gaat zoeken naar het boek waarin ze ooit een rol speelden. Wie was Robert Åkerblom ook weer? In welk boek zocht Wallander hulp bij de sympathieke geologieprofessor Hans-Olov Uddmark? Waar en wanneer ontmoette Wallander Herman Eber, de man met die eigenaardige vogelfobie met wie hij de liefde voor klassieke muziek deelde? Met welke zaak was hij bezig toen hij, oververmoeid en afgemat, van een bijzonder lieve uitbaatster in het achterkamertje van haar café had mogen slapen en er heel even een vonk van verliefdheid oversprong? Welk onderzoek volgde op de ontdekking van twee lijken die ooit in een rubberbootje op het strand aanspoelden?
Het zijn er maar enkele uit een lange rij, en ze hebben allemaal een plaats gekregen in dit boek.

Op emotioneel vlak doet Wallander aan diepgaande introspectie. Doorheen zijn leven was hij vaak onzeker en verdrietig over sommige aspecten van zijn introverte karakter die een verstorend effect hadden op zijn relaties met anderen, die een ongedwongen sociale omgang verhinderden. Geregeld ondernam hij vertwijfelde pogingen om daar iets aan te veranderen, maar die leverden doorgaans geen of slechts kortstondig resultaten op. Nu, aan het einde van zijn loopbaan en met zicht op een nieuwe fase in zijn leven, verzet hij zich niet langer: hij is wie hij is en zo aanvaardt hij zichzelf, zijn somberheid en zijn eenzaamheid: "Kan eenzaamheid groter zijn dan dit? Regen, een hotelkamer, hier ben ik, zestig jaar oud. Als ik me omdraai, is er niemand..."

Als Wallander aan de toekomst denkt, is het perspectief dubbel en paradoxaal: zijn kleindochter Klara en de dood. Als grootvader is hij onhandig maar de liefde die hij voor Klara voelt is totaal en oprecht. Met ouderdom en dood heeft hij het moeilijk, ze maken hem angstig. Door de onmiskenbare symptomen van opkomende dementie en de verergerende suikerziekte komt hij echter nooit verder dan een verwarde kijk op zijn levenseinde.

Zijn dochter Linda heeft een beslissend aandeel in het onderzoek dat Wallander voert, maar veel belangrijker is de rol die ze gaat spelen in het leven van haar vader. Linda heeft intussen een geslaagde relatie en een dochtertje. In de relatie tot haar gescheiden ouders heeft ze de juiste evenwichtspositie gevonden en ze toont zich voor allebei even zorgzaam. Tegenover haar vader neemt ze meer en meer de touwtjes in handen: zij stuurt nu de relatie waarin Wallander willens nillens in een onderdanige rol wordt gedwongen. Hoopgevend is wel het besef dat hij er later toch niet helemaal alleen zal voorstaan.

En zo eindigt het verhaal van Kurt Wallander, een gekweld man, een briljant speurder. Nu het afscheid een feit is, mag hij ook gaan: het is mooi geweest, hij heeft zijn rust verdiend.

Tot slot zal ik dan toch maar even de recensietoer opgaan. "De gekwelde man" is een thriller én een literaire roman vol ontroering en emotie, en op beide vlakken een meesterwerk. Was dit nu de beste Wallander ooit? Absoluut, net zoals de negen voorgaande dat ook waren... Dank u, Henning Mankell, en dank u, Kurt Wallander!