Terecht opnieuw uitgegeven

“Dat is de verheven manier waarop de overheid werkt.”

De Samoerai van Shusaku Endo (1923-1996) is in 2018 opnieuw verschenen. Gezien de hoge kwaliteit van deze roman is het fijn dat er ruim 30 jaar na de eerste uitgave, opnieuw aandacht voor is.

De Samoerai uit de titel is Hasekura Rokuemon, een arme lansier in een klein Japans boerendorp, in de zeventiende eeuw. Hij wordt door zijn meerderen, samen met enkele streekgenoten, aangewezen om de monnik Padre Velasco te vergezellen. Doel van de reis is Nuevo España, waarmee een handelsroute opgezet moet worden.

Voor Roku en zijn metgezellen blijkt de wereld al snel oneindig veel groter dan ze zich ooit hadden kunnen voorstellen. Dat groter zit niet alleen in de enorme reis die ze maken, maar speelt ook in cultureel en politiek opzicht. De confrontatie met de andere culturen en de ontheemding die dat met zich mee brengt wordt door Endo mooi uitgewerkt. Waar Hasekura Rokuemon aanvankelijk al het ‘vreemde’ verwerpt, ziet hij gaandeweg ook de waarde ervan.

Padre Velasco speelt in de roman een centrale rol. De monnik – die in sommige passages als verteller fungeert – is ambitieus en aanvankelijk een intrigant.

“U lijkt het verkeerde beroep te hebben gekozen pater. U had diplomaat moeten worden in plaats van missionaris.”

De fracties aan zowel het Japanse hof als binnen de vertegenwoordiging van de Rooms-Katholieke kerk maken het reisgezelschap tot speelbal van politieke intriges. 

“Als je eenmaal in die politieke maalstroom geraakt bent kun je alleen maar op jezelf bouwen.”

Gedurende zijn reis raakt de hoofdpersoon meer en meer geïntrigeerd door de Christusfiguur die hij tegenkomt in de kloosters waarlangs het gezelschap reist. De parallel tussen het lijden van Christus en de ontberingen die de Japanse missie op hun schier eindeloze reis moeten doorstaan dringt zich op. De onderneming brengt het gezelschap veel verder dan het aanvankelijke doel; uiteindelijk belanden ze zelfs in Rome. Wanneer ze na een afwezigheid van enkele jaren de kust van hun geboortegrond eindelijk weer bereiken, is er enerzijds herkenning, maar evenzeer vervreemding. En de politieke wind die hen over de oceaan heeft gestuurd, blijkt te zijn gedraaid. Dat zorgt voor een wreed en onbarmhartig einde.

Shusaku Endo werd geboren in Tokio maar groeide op in Mantsjoerije en Kobe. Hij studeerde Franse literatuur in Tokio en Lyon. In de loop der jaren publiceerde hij een reeks romans waarin een bestaan als buitenstaander (hij werd door zijn moeder katholiek opgevoed) en de worsteling met morele dilemma’s een centrale plaats hebben. Shusaku Endo werd door Graham Greene – waarmee hij ook wel wordt vergeleken – beschouwd als een van de toonaangevendste auteurs van de 20^e eeuw. Dergelijke vergelijkingen zijn altijd tijdgebonden. Feit is dat De Samoerai, waarin de zojuist genoemde thema’s zijn terug te vinden, een roman is die van begin tot eind fascineert.