Een nieuw vreugdevuur der ijdelheden

Vijfentwintig jaar geleden kwam Onze vaders uit, de debuutroman van de Schotse schrijver Andrew O’Hagan: een stukje Schotse sociale geschiedenis aan de hand van torenflats, nieuwbouwwijken en alcohol. Sindsdien is hij blijven schrijven, niet alleen verhalen, maar ook fictieve stukken en een biografie, ook al was dat als ghostwriter. Wanneer je zijn onderwerpen ziet, van de brand in de Grenfell Tower, internet, Julian Assange tot de mysterieuze uitvinder van de bitcoin, dan herken je een aantal stenen die hij voor de weg heeft gebruikt om bij zijn zevende roman te komen: het prestigieuze Caledonian Road.

Een sociale satire

Caledonian Road loopt zo’n tweeënhalve kilometer door Londen, van King’s Cross naar het Emiraten Stadium. Een lange, kleurrijke straat, bijgenaamd Cally, die heel wat verschillende inwoners herbergt, alsmede een groot assortiment aan winkels en andere zaken, zoals alternatieve liefdadigheidsinstellingen. Het is misschien niet de spil van het boek, maar geeft wel aan in wat voor een druk vaarwater we ons begeven.

Caledonian Road is een sociale satire over alles wat deze Engelse hoofdstad (en de rest van het land) op dit moment uitholt: van straatbendes, hip-hopcriminelen, computerhackers, mensensmokkelaars tot de Engelse adel, die Russische oligarchen met hun criminele gedrag hun gang laat gaan. Oud en nieuw geld lijken nauwelijks te botsen in ‘Good Old England’.

‘Waarom mannen huilen in hun auto’

Het draait allemaal rond een professor in kunstgeschiedenis, Campbell Flynn, die bekend staat om een filosofisch boekover de schilder Johannes Vermeer. Hij heeft een bevredigend huwelijk met zijn vrouw Elisabeth, staat op goede voet met zijn lesbische dochter Kenzie, maar niet met zijn zoon Angus, die een bekende DJ is. Hij heeft geldzorgen en om daarmee af te rekenen probeert hij een kassucces te schrijven: Waarom mannen huilen in hun auto. Wegens commerciële platheid heeft hij zichzelf ghostwriter gemaakt en laat een acteur de honneurs waarnemen.

Flynn laat zich steeds meer beïnvloeden door zijn student Milo Mangasha, die hem leert hoe hij bitcoins kan kopen, gebruik kan maken van het ‘dark net’ en andere duistere zaken. Milo heeft het echter in zijn hoofd gezet om rijke criminelen ten val te brengen, of ze nu van adel zijn of uit Rusland komen, hij haat de elite die het toestaat dat de rijken over de ruggen van de armen hun handel almaar uitbreiden.

Flynn voelt zijn vriendschap met Milo als een frisse wind door zijn leven en laat zelfs zijn werk erdoor beïnvloeden, bijvoorbeeld in een speech die hij voor het British Museum moet schrijven. Maar niet voor lang, want hij ziet zijn leven langzaam afbrokkelen, te beginnen bij de randen waar vrienden en familie worden beschuldigd van verkeerde sympathieën, machtsmisbruik, verkrachting, geldverduistering en heel wat meer. Opeens lijkt hij midden in de schijnwerpers te staan van de pers en ook thuis wordt het leven hem zuur gemaakt door een oude, koppige vrouw die de kelderwoning beneden zijn huis huurt.

Metronet aan verhaallijnen

De bonte stoet personages en hun vele verhaallijnen doen je soms wel eens naar je hoofd grijpen: de illegale Pool Jakub, Milo’s hiphop vrienden, Bozydar, mensensmokkelaar en broer van het vriendinnetje van Milo, Yuri, zoon van een Russische oligarch, Anthony, hertog van Kendar en schoonbroer van Flynn, journaliste Tara Hastings, acteur Jake Hart-Davies en nog veel meer. De complete lijst van personages vind je in het boek, voordat het verhaal begint, zodat je goed bent voorbereid op een drukke bevolking. Uiteindelijk zijn alle draden linksom of rechtsom wel met elkaar verbonden, als een metronet kriskrassen ze door het boek, ook al zijn de hoofdlijnen niet altijd van de kleinere te onderscheiden.

Caledonian Road is een soort momentopname van een bruisende stad, waar de bubbels geleidelijk aan minder worden. In een land dat geregeerd wordt door het geld en waar menselijkheid op het spel staat. Enige hoop vormt de onderbuik van de maatschappij, mensen zoals Milo, die uiteindelijk toch afscheid neemt van zijn professor.

Het vreugdevuur der ijdelheden

De teloorgang van Campbell Flynn valt uiteindelijk niet te stuiten. Net zoals die van Sherman McCoy in de roman Het vreugdevuur der ijdelheden van de Amerikaanse schrijver Tom Wolfe. Dit dramatische verhaal uit 1987 over racisme en sociale ongelijkheid werd een grote hit. Het tekende het New York van de jaren ‘80. Nu is hier zo’n gelijksoortige roman over de ondergang van een andere bemiddelde, witte man in het tegenwoordige Londen, waarbij klassenverschillen, corruptie en nog heel veel meer een rol spelen.

Het verschil tussen deze twee boeken is dat Wolfe zich nog inhoudt en niet alle misstanden voor zijn verhaal gebruikt, terwijl O’Hagan eens lekker uit zijn dak gaat en alles aan de schandpaal nagelt, waar hij maar iets van af weet, en dat is veel. Die veelheid aan negatieve onderwerpen is mijn enige kritiek. Het remt de spanning, die in Het Vreugdevuur der ijdelheden om te snijden was, en het neemt de kracht uit het verhaal, waardoor je je als lezer soms een beetje verloren voelt. Maar toch. Ook dit boek wordt geprezen als een raak tijdsbeeld van onze hedendaagse samenleving en het is een stevige mijlpaal voor een schrijver, die met zijn gevarieerde werken al heel wat prijzen in de wacht heeft gesleept.

Caledonian Road is zeker een goed boek om te lezen, vol interessante gedachtengangen, met een sarcastische ondertoon. Maar verwacht geen vlot verhaal dat je in één ruk uitleest.

Andrew O’Hagan – Caledonian Road (Caledonian Road, vert. Hilje Papma en Marlies Weyergang), Prometheus 2024

Deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/andrew-ohagan-caledonian-road/