Lezersrecensie
“We zullen niet spoorloos verdwijnen”
'Dingen die ik niet heb weggegooid' is een aantrekkelijke titel, die ruikt naar Annie Ernaux’ boek 'De jaren' waarin ze tijdsbeeld op tijdsbeeld stapelt, foto’s beschrijft en zo haar leven. In dit boek eert de Poolse schrijver Marcin Wicha zijn overleden moeder met verhalen en anekdotes, geschreven deels naar aanleiding van de spullen die ze achterliet.
Het is een verzameling verhaaltjes en anekdotes, die echter alle kanten op tuimelen, dankzij de verschillende voorwerpen en gebeurtenissen die even het voetlicht halen. Waardoor er een barok portret van Marcin Wicha’s moeder Joanna is ontstaan, als een sterke, eigengereide vrouw. Tegelijkertijd ontkomen we niet aan de geschiedenis, ook al zijn het meestal kleine historische feitjes die Marcin Wicha beschrijft, zoals over het papiertekort in de jaren tachtig, of de geschiedenis van de balpen.
Mijn moeders keuken
De verhaaltjes in het eerste deel, Mijn moeders keuken, zijn voornamelijk geïnspireerd door boeken en de boekenkasten. Een geografische reis, over hoe boeken eruit zagen in hun tijd, omslagen en pagina’s. Fictie en non-fictie, het was dringen geblazen op de planken. Enkele boeken vangen wat meer aandacht, zoals 'Emma' van Jane Austen, dat Joanna wel honderd keer moet hebben gelezen.
Naast handboeken voor opvoedkunde en psychologie verzamelde Joanna ook zo’n honderd kookboeken die in een hoofdstuk zijn vertegenwoordigd. Kookboeken door de jaren heen vertellen ook geschiedenis: van het Rusland van Stalin en Marcin Wicha’s oma, tot het communistische Polen, waarin niet altijd alles te krijgen was.
Woordenboek
In het tweede deel, Woordenboek, lijken de meeste verhaaltjes zomaar op te komen. Over hoe Joanna niet op haar mondje was gevallen en hoe ze scènes kon schoppen in openbare gelegenheden. Fel op woorden, nooit bang om een discussie aan te gaan. Ze streed voor geestelijke en lichamelijke gezondheid. “Ze was erger dan het Ministerie van Gezondheid”.
Ook volgen steeds meer verhalen waarin de vader en grootouders van Marcin Wicha een rol krijgen. De politiek doet zijn intrede en het joods zijn van de familie schemert steeds vaker door de verhalen heen. Wat er precies is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog komt echter niet naar voren, slechts kleine splintertjes informatie worden losgelaten.
Het boek eindigt met deel drie: Lachen op de juiste momenten. Over de tijd voordat Joanna stierf. Haar angsten, haar ziek zijn en haar einde.
Geen herkenbaar tijdsbeeld
Het boek toont behoorlijk wat overeenkomsten met 'Vadertaal' van Alejandro Zambra, een Chileens verhaal over het zoontje van de schrijver. Dit boek in twee delen heeft ook een ratjetoe aan verhalen en anekdotes, variërend van paginalange verhaaltjes tot een halve pagina tekst. Ook in dit boek zit geen opbouw of noemenswaardige structuur, zodat het totaal afhankelijk is van het schrijftalent van de auteur.
Marcin Wicha heeft weliswaar meer tijdsbeelden van het leven in Polen, maar het lied der herkenning zingt grotendeels voor mensen die in een communistische staat zijn opgegroeid, zoals Joanna, die in bijvoorbeeld 'Een Russische geschiedenis' van Ljoedmila Oelitskaja haar eigen generatie herkende. Achter in het boek zijn enkele pagina’s gevuld met een lijst van de vertaler met een toelichting en woorden voor de niet-Poolse lezers. Dat is fijn, maar niet prettig lezen.
De Joegoslavische schrijver Saša Stanišić beschreef in 'Herkomst' het leven van zijn oma om achter zijn eigen identiteit te komen. Ook in dit boek volop verhalen, die echter veel beter aan elkaar zijn geregen zodat er een boeiender geheel is ontstaan. Marcin Wicha kan schrijven, 'Dingen die ik niet heb weggegooid' werd beloond met een aantal Poolse literaire prijzen. Maar het gemis aan de opbouw van een goed verhaal, aan een structuur en algemeen herkenbare tijdsbeelden maken dit boek niet voor iedereen even interessant.
Marcin Wicha – Dingen die ik niet heb weggegooid (Rzeczy, których nie wyrzuciłem, vert. Charlotte Pothuizen), Koppernik 2024
Deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/marcin-wicha-dingen-die-ik-niet-heb-weggegooid/
Het is een verzameling verhaaltjes en anekdotes, die echter alle kanten op tuimelen, dankzij de verschillende voorwerpen en gebeurtenissen die even het voetlicht halen. Waardoor er een barok portret van Marcin Wicha’s moeder Joanna is ontstaan, als een sterke, eigengereide vrouw. Tegelijkertijd ontkomen we niet aan de geschiedenis, ook al zijn het meestal kleine historische feitjes die Marcin Wicha beschrijft, zoals over het papiertekort in de jaren tachtig, of de geschiedenis van de balpen.
Mijn moeders keuken
De verhaaltjes in het eerste deel, Mijn moeders keuken, zijn voornamelijk geïnspireerd door boeken en de boekenkasten. Een geografische reis, over hoe boeken eruit zagen in hun tijd, omslagen en pagina’s. Fictie en non-fictie, het was dringen geblazen op de planken. Enkele boeken vangen wat meer aandacht, zoals 'Emma' van Jane Austen, dat Joanna wel honderd keer moet hebben gelezen.
Naast handboeken voor opvoedkunde en psychologie verzamelde Joanna ook zo’n honderd kookboeken die in een hoofdstuk zijn vertegenwoordigd. Kookboeken door de jaren heen vertellen ook geschiedenis: van het Rusland van Stalin en Marcin Wicha’s oma, tot het communistische Polen, waarin niet altijd alles te krijgen was.
Woordenboek
In het tweede deel, Woordenboek, lijken de meeste verhaaltjes zomaar op te komen. Over hoe Joanna niet op haar mondje was gevallen en hoe ze scènes kon schoppen in openbare gelegenheden. Fel op woorden, nooit bang om een discussie aan te gaan. Ze streed voor geestelijke en lichamelijke gezondheid. “Ze was erger dan het Ministerie van Gezondheid”.
Ook volgen steeds meer verhalen waarin de vader en grootouders van Marcin Wicha een rol krijgen. De politiek doet zijn intrede en het joods zijn van de familie schemert steeds vaker door de verhalen heen. Wat er precies is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog komt echter niet naar voren, slechts kleine splintertjes informatie worden losgelaten.
Het boek eindigt met deel drie: Lachen op de juiste momenten. Over de tijd voordat Joanna stierf. Haar angsten, haar ziek zijn en haar einde.
Geen herkenbaar tijdsbeeld
Het boek toont behoorlijk wat overeenkomsten met 'Vadertaal' van Alejandro Zambra, een Chileens verhaal over het zoontje van de schrijver. Dit boek in twee delen heeft ook een ratjetoe aan verhalen en anekdotes, variërend van paginalange verhaaltjes tot een halve pagina tekst. Ook in dit boek zit geen opbouw of noemenswaardige structuur, zodat het totaal afhankelijk is van het schrijftalent van de auteur.
Marcin Wicha heeft weliswaar meer tijdsbeelden van het leven in Polen, maar het lied der herkenning zingt grotendeels voor mensen die in een communistische staat zijn opgegroeid, zoals Joanna, die in bijvoorbeeld 'Een Russische geschiedenis' van Ljoedmila Oelitskaja haar eigen generatie herkende. Achter in het boek zijn enkele pagina’s gevuld met een lijst van de vertaler met een toelichting en woorden voor de niet-Poolse lezers. Dat is fijn, maar niet prettig lezen.
De Joegoslavische schrijver Saša Stanišić beschreef in 'Herkomst' het leven van zijn oma om achter zijn eigen identiteit te komen. Ook in dit boek volop verhalen, die echter veel beter aan elkaar zijn geregen zodat er een boeiender geheel is ontstaan. Marcin Wicha kan schrijven, 'Dingen die ik niet heb weggegooid' werd beloond met een aantal Poolse literaire prijzen. Maar het gemis aan de opbouw van een goed verhaal, aan een structuur en algemeen herkenbare tijdsbeelden maken dit boek niet voor iedereen even interessant.
Marcin Wicha – Dingen die ik niet heb weggegooid (Rzeczy, których nie wyrzuciłem, vert. Charlotte Pothuizen), Koppernik 2024
Deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/marcin-wicha-dingen-die-ik-niet-heb-weggegooid/
4
3
Reageer op deze recensie
