Een kind maken en verliezen

Ook (natuur)rampen kunnen inspireren tot het schrijven van een roman. Hongersnoden (Grace en Witte honger), modderlawines (De vlucht van de marter), bosbranden (Het regende vogels) en gasexplosies (De mensen van Beest) hebben diverse fraaie verhalen opgeleverd, zodat een vreselijke gebeurtenis telkens weer even uit het vergeethoekje kan worden gehaald.

Gasexplosie

De Spaanse schrijver Fernando Aramburu brak internationaal door met zijn roman Vaderland, over de politieke strijd in Baskenland en twee moeders, waarvan een haar zoon moet missen omdat hij als ETA-lid gevangen zit. Een volgenderoman van Aramburu, Het tellen van de dagen, gaat over een man die zelfmoord wil plegen en terugkijkt op zijn leven. Voor zijn nieuwste boek heeft Aramburu weer een totaal ander onderwerp uit de kast gehaald, een roman met als uitgangspunt de ramp die in 1980 plaatsvond in Ortuella, een kleine gemeente in Baskenland in Spanje, waar een gasexplosie op een school de dood van 50 schoolkinderen en 14 volwassenen veroorzaakte.

De roman gaat over rouwverwerking, maar heeft nog meer in zijn mars. Een van de omgekomen kinderen is Nuca, het zoontje van Mariaje en José Miguel. Mariaje probeert de dood van haar zoon Nuca een plek in haar hart te geven en hecht zich niet te veel aan materiële herinneringen. Haar man José Miguel, een stugge fabrieksarbeider, stelt voor om nog een kind te nemen.

De dood niet accepteren

De persoon die echter de meeste aandacht in het boek vraagt is Mariaje’s vader Nicosia, een man op leeftijd die zich steeds meer in zichzelf terugtrekt, maar zielsveel van zijn kleinzoon hield. Hij wil niet accepteren dat Nuca dood is en neemt zijn kleinzoon gewoon mee uit wandelen of bezoekt regelmatig de begraafplaats, waar Nuca’s overblijfselen in een nis in een muur rusten en waar Nicasio hem bijpraat over het leven. Nicasio zorgt ervoor dat de marmeren plaat waarmee de nis is afgesloten, altijd tiptop in orde is en wil nog meer. Mariaje besluit haar vader zijn eigen rouwproces te laten volgen om hem nog verder verdriet te besparen.

De eigenaardigheden van Nicasio zijn een mooie afleiding van het geheim van Mariaje, dat dankzij de gasexplosie op de achtergrond steeds vaker ter sprake komt en uiteindelijk de verhaallijn overneemt. Wat maakt dat deze roman nog meer drama bevat dan de dood van een kind.

Literatuur over Baskenland

De hoofdstukken over Mariaje worden door haarzelf vertelt, waarbij ze niet aarzelt soms een beetje op de gebeurtenissen vooruit te lopen. Wat een zekere spanning met zich mee brengt. Het verhaal blijft tijdssprongen vooruit maken, zodat er een behoorlijk tempo in het verhaal zit en het boek niet langdradig of over de top wordt. Ook zijn er kleine intermezzo’s waarin ‘het verhaal’ allerhande gedachtegangen levert over de verschrikkelijke ramp en de auteur en zijn boek. In een voorwoord excuseert de schrijver zich hiervoor, maar vond de stukjes toch onontbeerlijk voor het verhaal. Op zich een idee, maar het vertraagt wel het tempo en de lichtheid van het boek. Toch is dit weer een mooi stukje literatuur over Baskenland.

Fernando Aramburu – Onze jongen (El niño, vert. Hendrik Hutter) Wereldbibliotheek 2025

Deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/fernando-aramburu-onze-jongen/