Een kleine ruimtereis

Sinds november 1998 cirkelt er een ruimtestation rond de aarde: ISS. Het behoort tot een internationaal project, waar meerdere landen aan meedoen. Het station wordt permanent bewoond door diverse astronauten en kosmonauten (Russische astronauten). Tegenwoordig kan men zelfs als toerist naar het ruimtestation. Er bestaat ook een app die waarschuwt wanneer het immer groeiende ruimtegevaarte door de hemel in de buurt voorbij zeilt en zichtbaar is als een reizende heldere ster aan het fonkelende firmament.

Zestien zonsopkomsten en -ondergangen

In In orbit is het de omgedraaide wereld: het verhaal speelt rondom de verschuivende uitzichten op de aarde. Het internationale ruimtestation waar het boek speelt is in orbit. Wat betekent dat het in banen rondom een hemellichaam vliegt, in dit geval de aarde. De roman verhaalt over één dag, maar dan wel met zestien zonsopkomsten en -ondergangen. Met af en toe de maan, die om een hoekje gluurt.

In het ruimtestation leven zes ruimtevaarders: twee vrouwen, vier mannen. De Japanse Chie, de Britse Nell, de Italiaanse Pietro, de Amerikaanse Shaun en Roman en Anton, de Russische kosmonauten, die hun eigen afdeling met eigen wc’s en eigen eten hebben. Allemaal hebben ze verschillende taken en opdrachten. Maar men deelt graag, of trakteert de anderen op hun dranken en nationale specialiteiten.

De aarde als een hemel

Zes mensen die bovenop elkaar leven, onder ongewone omstandigheden. Ze voelen zich niet echt onveilig: aan alles is gedacht en op alles is gerekend, maar eenzaamheid en een beetje heimwee speelt ze wel eens parten. Toch voelen de verschillende ruimten van het station waar ze doorheen zweven meer thuis, dan waar ze weten dat hun geliefden wonen: op aarde.

Wij, aardbewoners, kijken omhoog en denken dat daar de hemel is; de ruimtevaarders kijken omlaag en zien de aarde als een hemel. Een hemel die door onzichtbare handen is gevormd en die vooral ‘s nachts zich zo zichtbaar opstelt dat aaneengeregen steden met hun schitterende sterachtige lichten makkelijk herkend kunnen worden.

Wollige wolken en tyfoons

Dit is geen roman over zes internationale ruimtevaarders, ook al gaan de zinnen van de alwetende verteller soms ook over hun leven op aarde en het leven in het ruimtestation: dit is een regelrechte ode op onze planeet aarde, maar ook een waarschuwing over wat we onze wereld aandoen. Terwijl het ruimteschip langs de aardbol zweeft, strooit de zon zijn stralen telkens maar weer uit over de wereldbol, en als de donkere schaduw over de planeet trekt, treedt de verlichte aarde je als een baken tegemoet. De aarde glijdt van het ene in het andere scenario, van zee tot oceaan, eilanden, woestijnen, wouden, rivieren, landschappen zonder grenzen, zonder oorlogen, zonder mensen. Een abstracte bol die met zijn vele kleurrijke zonsopkomsten en -ondergangen een sprookjeswereld lijkt waar enkel de natuur het voor het zeggen heeft.

Het boek heeft een ritme dat vertelt over het leven van de ruimtevaarders, maar keert telkens snel weer terug naar dat fascinerende uitzicht van de verglijdende beelden van de verre aarde, waar landen voorbij scheren, blauwe oppervlakten soms geblokt worden door wollige wolken en waar tyfoons delen van de aarde bedreigen. En waar de hand van de mens wel degelijk in is te herkennen.

Zinnen in orbit

Voordat je het weet zoeken de ruimtevaarders hun slaapzakken weer op: men staat er op dat ze het aardse ritme aanhouden en na zestien zonsopkomsten en -ondergangen weer een dag kunnen afstrepen in hun agenda en kunnen gaan slapen.

Je kunt je inschrijven voor een ruimtereis, dat is inmiddels mogelijk. Maar ik denk dat slechts weinigen zich dat kunnen veroorloven. Samantha Harvey, die nooit in een ruimtestation is geweest, laat staan in de ruimte, neemt desondanks de lezer mee het heelal in om naar onze aardse hemel te kijken. Naar onze schitterende planeet die vanuit die immens grote ruimte zo vredelievend aandoet.

Net zoals de ruimtevaarders in hun station volgens een strak ritme leven, heeft ook Harvey een ritme aangehouden met haar woorden. En zo zijn haar zinnen in orbit gekomen, in banen zwevend langs de aarde, belicht door zestien zonsopkomsten en -ondergangen. Een beeldend spektakel dat bijna vertrouwd aanvoelt, ook al hebben we geen idee over hoe we in een een ruimte zonder zwaartekracht moeten leven.

Winnaar Internationale Booker Prize 2024

Het verhaal, begrenst door het opstaan en weer slapen gaan van de ruimtevaarders, heeft geen verhaalopbouw, noch zweeft er enige spanning langs de pagina’s. Het wakkert enkel gevoelens aan van ver van huis zijn, van internationale samenwerking, van grappige situaties, van een leven waarmee maar weinig mensen bekend zijn. Het is een samenvatting van wat onze aarde is: een als een discobal rondtollend hemellichaam. Dat zijn wij. Niet meer en niet minder.

Geen wonder dat de jury van de Internationale Booker Prize 2024 dit boek uitkoos als winnaar. Een speels, poëtisch beeld van een aardbol waar we zuinig op moeten zijn.

Samantha Harvey – In orbit (Orbital, Kitty Pouwels), De Bezige Bij 2024

Deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/samantha-harvey-in-orbit/