Lezersrecensie
Samenlezen Gigi en Tea
Gigi en ik doken in De bijenkorf van Camilo José Cela. Of het boek zich laat vangen in een bespreking zal blijken uit onderstaande tekst. Wij deden een poging.
De flaptekst
Madrid tijdens de winter van 1942. De kleine burgerij vegeteert in koffiehuizen en bordelen; het leven sleept zich voort in de monotonie van onbeduidende conflicten en schaarse momenten van geluk. Een bonte stoet van Madrilenen trekt voorbij - biddend, ruziënd, roddelend, de liefde bedrijvend.
Context
Gigi Enkele jaren geleden lazen we Mrs Caldwell spreekt met haar zoon van Camilo José Cela met Het klassieker-genootschap. We vonden het een ontoegankelijk boek en ik heb erg lang geworsteld met die roman van deze Nobelprijswinnaar. Tijdens het worstelen kreeg ik langzaamaan sympathie voor deze mevrouw Caldwell, moeder van een overleden zoon, die op zijn zachtst gezegd eigenaardig was. Met het groeien van mijn sympathie, groeide ook mijn enthousiasme over het boek dat bol staat van liefde, rouw, symboliek en mythologie. Soms haperde het brein van Mrs. Caldwell en dan haperde de tekst ook. Andere momenten liep zij over van liefde en dat liet de auteur weten door zijn tekst te laten zingen en vloeien. Tijdens de bespreking van dit opvallende en aparte boek gaf ik aan toch echt geïnteresseerd te zijn in een volgend boek van deze auteur, mede omdat hij zelf in het voorwoord (een lap proza die enkele arrogante en licht narcistische trekjes van de auteur in beeld bracht) aangaf dat geen enkel boek van hem in een bepaald hokje te plaatsen was en dat geen enkel boek uit zijn oeuvre paste bij een van de andere romans.
Toen ik op een boekenmarkt zijn naam op een onooglijke en lelijke cover zag staan, moest ik het boek wel aanschaffen. Het bleek ook de De bijenkorf te zijn, het boek dat Roosje tijdens de bespreking genoemd had. De maanden en jaren verstreken en het boekje verdween onder een onooglijke en lelijke laag stof en viel daardoor niet meer op. Het was de oproep van Tea om Cela te lezen, waardoor ik me Mrs. Caldwell weer herinnerde en op zoek ging naar dat ene exemplaar, waarvan ik toch zeker wist dat ik het had. Ik was vergeten dat de cover niet zo mooi was. Al snel was de afspraak gemaakt en ik had nog maanden de tijd om het stof van het boek weg te blazen.
Tea De bespreking van Mrs Caldwell spreekt met haar zoon herinner ik me nog goed, vooral hoe weinig ik herkende van de verwijzingen, gelukkig wist Roosje helderheid te brengen. De bijenkorf is anders zowel van vorm als de inhoud, hoewel er ook overeenkomst is; mij viel op dat ook in dit boek de onderwerpen frequent verspringen.
Link met andere literatuur
Tea Toevallig las ik onlangs de klassieker Käsebier verovert de Kurfürstendamm – Gabriele Tergit (1931) hierin wordt Berlijn beschreven vanuit een groot aantal personages. In De bijenkorf is het Madrid gezien vanuit een enorm aantal personages. Het verschil is dat Cela vooral de onderklasse een stem geeft, terwijl Tergit de nadruk legt op de besturende en invloedrijke klasse, toch is de overeenkomst frappant.
Gigi Daarbij schrijft hij op een manier die me al snel deed denken aan Ulysses van James Joyce (1922).Ja echt! Je volgt een persoon, enkele dagen wandelend door Madrid, waarbij hij heel veel mensen op zijn pad tegenkomt die allemaal wel op de een of andere manier met elkaar in verbinding staan. De lever, niertjes, uien en andere voedingswaren ontbreken niet.
Groot aantal personages en gegons in de bijenkorf
Tea Het lezen van een roman met ongeveer 160 personages vergt enige discipline en organisatie. Wil je van iedereen weten wat zijn rol is in het verhaal en ook welke relaties de personages onderling hebben dan is het einde zoek. Zo heb ik het boek niet gelezen, wel heel veel aantekeningen gemaakt ook met naam en rol. Op een gegeven moment worden er patronen zichtbaar. Zo is er een plaats van handeling - het café waar Doña Rosa de scepter zwaait - die doet denken aan een bijenkorf. Het gonst er van de bedrijvigheid en de gasten vinden er hun broodnodige opkikkertje in de vorm van een drankje en een praatje.
Cela beschrijft de stamgasten met hun charmes en tekortkomingen op een realistische manier. Niet elk personage duikt even vaak op, sommige types hebben een functie als figurant, ze worden genoemd, maar daarna meteen overschaduwd door hen die wel een duidelijke rol hebben. Een van de belangrijkste personages is Martin Marco, een van de vele armen. Zijn rol wordt als een van de weinige redelijk uitgediept en het blijkt dat Cela hiermee ook iets van zichzelf gestopt heeft. Net als Cela zelf laat Martin zich verleiden tot het schrijven voor de falangistische (met fascistische kenmerken) pers.
Gigi De bijenkorf zou toegankelijker zijn het pittige Mrs. Caldwell. Toen ik het voorwoord las, drong tot mij door dat ook De bijenkorf niet al te toegankelijk zou zijn maar met mijn vorige ervaring in het achterhoofd begon ik manmoedig aan deze roman. Dit is een boek dat ik niet in een keer achter elkaar kan lezen. Er moet ook af en toe uit een ander boek gelezen worden. Anderzijds is het daarna wel weer telkens ingewikkeld om dit ‘verhaal’ weer op te pakken als je net iets anders, iets luchtigers, gelezen hebt. Bedenk dat de auteur vijf jaar nodig had om de honderdzestig personages en hun belevenissen te beschrijven en dat de titel De bijenkorf niet zonder reden gekozen is.
Het lijkt of Cela van de hak op de tak springt en als je geheugen moeite heeft met het onthouden van Spaanse namen, die net als in Rusland, geregeld op een andere manier geschreven worden, raak je snel het spoor bijster. Als ik het eerder bedacht had, dan had ik een woordweb of namenweb gemaakt om er telkens een steekwoord bij te zetten. Ik denk dat het erg mooi geworden was en dat het een helder beeld gegeven had van de bijenkorf.
Thematiek
Gigi Naast het snel springen van het ene verhaal naar het andere, heeft Cela een onderkoelde manier van vertellen, niet gespeend van bergen ironie en droge humor. Hij beschrijft arme en minder arme personen uit Madrid en schroomt niet om kuise en onkuise wellustige perikelen te beschrijven. In verstrengelde verhaallijnen van al die personages (ik heb ze niet geteld maar ik geloof direct dat het er honderdzestig zijn), die in het begin eenvoudige beschrijvingen van hun levens lijken, vinden we steeds meer intriges, bedrog en andere gebeurtenissen.
Opvallend vond ik dat naast het standsverschil, dat in kaart gebracht werd, ook een opvallend onderscheid was in man en vrouw. Deels is dit passend bij de tijd die beschreven werd (laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog) maar deels ook uitvergroot met veel mannen die gestudeerd hadden en vrouwen die over het algemeen niet al te snugger werden geportretteerd.
Tea Het belangrijkste thema is toch wel de erbarmelijke toestand waarin de Madrilenen zich bevinden. De Spaanse burgeroorlog ( 1936-1939) laat de bevolking berooid en verdeeld achter. Velen hebben niets te besteden, leven van dag tot dag en de gevolgen van deze armoede en ontluistering weet Cela haarscherp te karakteriseren. Onverbloemd beschrijft hij de gehavende gebitten, armen die aan tbc lijden (Cela lag zelf in een sanatorium met tbc) en niet in staat zijn medicatie te kopen, een arts die niets moet hebben van medicijnen omdat hij vreest daardoor zijn nering te zien verschrompelen.
Dag en nacht
Tea Enorm mooi is het lange hoofdstuk waarin het donker is en het nachtleven op gang komt. Ineens zijn er meer mogelijkheden voor activiteiten die het daglicht niet kunnen velen. Zo is een een bouwplaats waar het goed toeven is voor geheime romances
‘Dit stuk grond, dat ‘s morgens speelterrein is van de lawaaiende, kibbelende kinderen die de godganselijke dag met stenen gooien, is na het sluiten van de portieken een ietwat onzindelijke lusthof, waar met niet zachtjes kan dansen op de muziek van een verborgen radio waarvan het bestaan nauwelijks vermoedt; waar men niet de heerlijk geurende sigaret van het voorspel der liefde kan roken; waar men elkaar geen vlotte, geraffineerde, maar veilige, absoluut veilige tederheden in het oor kan fluisteren.’
Ook de nachtwaker en de politieagent zijn bewoners van de nacht, hun interactie vertoont weinig variatie, maar is daardoor eigen en daardoor zo dierbaar.
De auteur
Camilo José Manuel Juan Ramón Francisco de Jerónimo Cela Trulock (Iria Flavia, 11 mei 1916 - Madrid, 17 januari 2002) was een Spaans schrijver. Hij werd geboren in Iria Flavia, in het district Padrón, in de provincie A Coruña. In 1989 won Cela de Nobelprijs voor Literatuur. In 1934 startte hij een studie aan de medische faculteit van de Complutense Universiteit van Madrid. Hij kwam hier al snel van terug en schakelde over op letteren en filosofie. In de Spaanse Burgeroorlog streed hij aan de kant van Franco, maar later zou hij de Franco-dictatuur afzweren en een onafhankelijke positie innemen. Cela raakte aan het front gewond en sleet weer de nodige tijd in een ziekenhuis.
Conclusie
Gigi Als ik terugkijk op deze bijzondere roman, kan ik zeggen dat ik genoten heb, al vroeg het soms het uiterste van mijn concentratie. Daar waar ik stuk liep op Ulysses en onvoldoende kon genieten toen ik Joyces meesterwerk las, lukte het me in dit boek wel om zicht te krijgen op de personages, hun verwikkelingen en hetgeen ze meemaakten. Hoewel, er is nog altijd iets wat mij puzzelt en ik sudder nog even na, in de hoop dat ik ook dat stuk opgelost krijg in mijn hoofd. Ik zweef nog tussen de 4 en de 5 sterren.
Tea Niet elk boek blijft doorwerken na het lezen. Dit wel, ik las het tijdens een vakantie, op een plek die precies tegengesteld was aan het drukke Madrileense stadsgewoel. In alle rust kon ik me concentreren op het boek en de auteur. Misschien dat mede daarom het boek een hoge waardering krijgt van mij, ik neig zelfs naar 5 sterren.
De flaptekst
Madrid tijdens de winter van 1942. De kleine burgerij vegeteert in koffiehuizen en bordelen; het leven sleept zich voort in de monotonie van onbeduidende conflicten en schaarse momenten van geluk. Een bonte stoet van Madrilenen trekt voorbij - biddend, ruziënd, roddelend, de liefde bedrijvend.
Context
Gigi Enkele jaren geleden lazen we Mrs Caldwell spreekt met haar zoon van Camilo José Cela met Het klassieker-genootschap. We vonden het een ontoegankelijk boek en ik heb erg lang geworsteld met die roman van deze Nobelprijswinnaar. Tijdens het worstelen kreeg ik langzaamaan sympathie voor deze mevrouw Caldwell, moeder van een overleden zoon, die op zijn zachtst gezegd eigenaardig was. Met het groeien van mijn sympathie, groeide ook mijn enthousiasme over het boek dat bol staat van liefde, rouw, symboliek en mythologie. Soms haperde het brein van Mrs. Caldwell en dan haperde de tekst ook. Andere momenten liep zij over van liefde en dat liet de auteur weten door zijn tekst te laten zingen en vloeien. Tijdens de bespreking van dit opvallende en aparte boek gaf ik aan toch echt geïnteresseerd te zijn in een volgend boek van deze auteur, mede omdat hij zelf in het voorwoord (een lap proza die enkele arrogante en licht narcistische trekjes van de auteur in beeld bracht) aangaf dat geen enkel boek van hem in een bepaald hokje te plaatsen was en dat geen enkel boek uit zijn oeuvre paste bij een van de andere romans.
Toen ik op een boekenmarkt zijn naam op een onooglijke en lelijke cover zag staan, moest ik het boek wel aanschaffen. Het bleek ook de De bijenkorf te zijn, het boek dat Roosje tijdens de bespreking genoemd had. De maanden en jaren verstreken en het boekje verdween onder een onooglijke en lelijke laag stof en viel daardoor niet meer op. Het was de oproep van Tea om Cela te lezen, waardoor ik me Mrs. Caldwell weer herinnerde en op zoek ging naar dat ene exemplaar, waarvan ik toch zeker wist dat ik het had. Ik was vergeten dat de cover niet zo mooi was. Al snel was de afspraak gemaakt en ik had nog maanden de tijd om het stof van het boek weg te blazen.
Tea De bespreking van Mrs Caldwell spreekt met haar zoon herinner ik me nog goed, vooral hoe weinig ik herkende van de verwijzingen, gelukkig wist Roosje helderheid te brengen. De bijenkorf is anders zowel van vorm als de inhoud, hoewel er ook overeenkomst is; mij viel op dat ook in dit boek de onderwerpen frequent verspringen.
Link met andere literatuur
Tea Toevallig las ik onlangs de klassieker Käsebier verovert de Kurfürstendamm – Gabriele Tergit (1931) hierin wordt Berlijn beschreven vanuit een groot aantal personages. In De bijenkorf is het Madrid gezien vanuit een enorm aantal personages. Het verschil is dat Cela vooral de onderklasse een stem geeft, terwijl Tergit de nadruk legt op de besturende en invloedrijke klasse, toch is de overeenkomst frappant.
Gigi Daarbij schrijft hij op een manier die me al snel deed denken aan Ulysses van James Joyce (1922).Ja echt! Je volgt een persoon, enkele dagen wandelend door Madrid, waarbij hij heel veel mensen op zijn pad tegenkomt die allemaal wel op de een of andere manier met elkaar in verbinding staan. De lever, niertjes, uien en andere voedingswaren ontbreken niet.
Groot aantal personages en gegons in de bijenkorf
Tea Het lezen van een roman met ongeveer 160 personages vergt enige discipline en organisatie. Wil je van iedereen weten wat zijn rol is in het verhaal en ook welke relaties de personages onderling hebben dan is het einde zoek. Zo heb ik het boek niet gelezen, wel heel veel aantekeningen gemaakt ook met naam en rol. Op een gegeven moment worden er patronen zichtbaar. Zo is er een plaats van handeling - het café waar Doña Rosa de scepter zwaait - die doet denken aan een bijenkorf. Het gonst er van de bedrijvigheid en de gasten vinden er hun broodnodige opkikkertje in de vorm van een drankje en een praatje.
Cela beschrijft de stamgasten met hun charmes en tekortkomingen op een realistische manier. Niet elk personage duikt even vaak op, sommige types hebben een functie als figurant, ze worden genoemd, maar daarna meteen overschaduwd door hen die wel een duidelijke rol hebben. Een van de belangrijkste personages is Martin Marco, een van de vele armen. Zijn rol wordt als een van de weinige redelijk uitgediept en het blijkt dat Cela hiermee ook iets van zichzelf gestopt heeft. Net als Cela zelf laat Martin zich verleiden tot het schrijven voor de falangistische (met fascistische kenmerken) pers.
Gigi De bijenkorf zou toegankelijker zijn het pittige Mrs. Caldwell. Toen ik het voorwoord las, drong tot mij door dat ook De bijenkorf niet al te toegankelijk zou zijn maar met mijn vorige ervaring in het achterhoofd begon ik manmoedig aan deze roman. Dit is een boek dat ik niet in een keer achter elkaar kan lezen. Er moet ook af en toe uit een ander boek gelezen worden. Anderzijds is het daarna wel weer telkens ingewikkeld om dit ‘verhaal’ weer op te pakken als je net iets anders, iets luchtigers, gelezen hebt. Bedenk dat de auteur vijf jaar nodig had om de honderdzestig personages en hun belevenissen te beschrijven en dat de titel De bijenkorf niet zonder reden gekozen is.
Het lijkt of Cela van de hak op de tak springt en als je geheugen moeite heeft met het onthouden van Spaanse namen, die net als in Rusland, geregeld op een andere manier geschreven worden, raak je snel het spoor bijster. Als ik het eerder bedacht had, dan had ik een woordweb of namenweb gemaakt om er telkens een steekwoord bij te zetten. Ik denk dat het erg mooi geworden was en dat het een helder beeld gegeven had van de bijenkorf.
Thematiek
Gigi Naast het snel springen van het ene verhaal naar het andere, heeft Cela een onderkoelde manier van vertellen, niet gespeend van bergen ironie en droge humor. Hij beschrijft arme en minder arme personen uit Madrid en schroomt niet om kuise en onkuise wellustige perikelen te beschrijven. In verstrengelde verhaallijnen van al die personages (ik heb ze niet geteld maar ik geloof direct dat het er honderdzestig zijn), die in het begin eenvoudige beschrijvingen van hun levens lijken, vinden we steeds meer intriges, bedrog en andere gebeurtenissen.
Opvallend vond ik dat naast het standsverschil, dat in kaart gebracht werd, ook een opvallend onderscheid was in man en vrouw. Deels is dit passend bij de tijd die beschreven werd (laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog) maar deels ook uitvergroot met veel mannen die gestudeerd hadden en vrouwen die over het algemeen niet al te snugger werden geportretteerd.
Tea Het belangrijkste thema is toch wel de erbarmelijke toestand waarin de Madrilenen zich bevinden. De Spaanse burgeroorlog ( 1936-1939) laat de bevolking berooid en verdeeld achter. Velen hebben niets te besteden, leven van dag tot dag en de gevolgen van deze armoede en ontluistering weet Cela haarscherp te karakteriseren. Onverbloemd beschrijft hij de gehavende gebitten, armen die aan tbc lijden (Cela lag zelf in een sanatorium met tbc) en niet in staat zijn medicatie te kopen, een arts die niets moet hebben van medicijnen omdat hij vreest daardoor zijn nering te zien verschrompelen.
Dag en nacht
Tea Enorm mooi is het lange hoofdstuk waarin het donker is en het nachtleven op gang komt. Ineens zijn er meer mogelijkheden voor activiteiten die het daglicht niet kunnen velen. Zo is een een bouwplaats waar het goed toeven is voor geheime romances
‘Dit stuk grond, dat ‘s morgens speelterrein is van de lawaaiende, kibbelende kinderen die de godganselijke dag met stenen gooien, is na het sluiten van de portieken een ietwat onzindelijke lusthof, waar met niet zachtjes kan dansen op de muziek van een verborgen radio waarvan het bestaan nauwelijks vermoedt; waar men niet de heerlijk geurende sigaret van het voorspel der liefde kan roken; waar men elkaar geen vlotte, geraffineerde, maar veilige, absoluut veilige tederheden in het oor kan fluisteren.’
Ook de nachtwaker en de politieagent zijn bewoners van de nacht, hun interactie vertoont weinig variatie, maar is daardoor eigen en daardoor zo dierbaar.
De auteur
Camilo José Manuel Juan Ramón Francisco de Jerónimo Cela Trulock (Iria Flavia, 11 mei 1916 - Madrid, 17 januari 2002) was een Spaans schrijver. Hij werd geboren in Iria Flavia, in het district Padrón, in de provincie A Coruña. In 1989 won Cela de Nobelprijs voor Literatuur. In 1934 startte hij een studie aan de medische faculteit van de Complutense Universiteit van Madrid. Hij kwam hier al snel van terug en schakelde over op letteren en filosofie. In de Spaanse Burgeroorlog streed hij aan de kant van Franco, maar later zou hij de Franco-dictatuur afzweren en een onafhankelijke positie innemen. Cela raakte aan het front gewond en sleet weer de nodige tijd in een ziekenhuis.
Conclusie
Gigi Als ik terugkijk op deze bijzondere roman, kan ik zeggen dat ik genoten heb, al vroeg het soms het uiterste van mijn concentratie. Daar waar ik stuk liep op Ulysses en onvoldoende kon genieten toen ik Joyces meesterwerk las, lukte het me in dit boek wel om zicht te krijgen op de personages, hun verwikkelingen en hetgeen ze meemaakten. Hoewel, er is nog altijd iets wat mij puzzelt en ik sudder nog even na, in de hoop dat ik ook dat stuk opgelost krijg in mijn hoofd. Ik zweef nog tussen de 4 en de 5 sterren.
Tea Niet elk boek blijft doorwerken na het lezen. Dit wel, ik las het tijdens een vakantie, op een plek die precies tegengesteld was aan het drukke Madrileense stadsgewoel. In alle rust kon ik me concentreren op het boek en de auteur. Misschien dat mede daarom het boek een hoge waardering krijgt van mij, ik neig zelfs naar 5 sterren.
1
Reageer op deze recensie
