Een lotsbestemming of niet?

Dit is meer een leesverslag van het klassieker-genootschap dan een recensie. Tip: beter is het om eerst het boek te lezen.

We lezen de nagelaten schrijfsels van een man die tijdens zijn gevangenschap zijn herinneringen opschrijft. Op zich lijkt het een eenvoudig gegeven: de aantekeningen van een man die wegens moorden veroordeeld wordt en zijn verhaal wil doen. Maar zo eenvoudig is het niet. Interessant is om te zien waar en in welke tijd deze Pascual Duarte leefde en vooral ook onder welke omstandigheden. Plaatsnamen worden genoemd, de streek waarin de gebeurtenissen zich afspelen is Extremadura, Zuid-West Spanje en de tijd 1882-1937. Een tijd vol instabiliteit in Spanje. Sociale en politieke onrust gaven voeding aan deze roman, waarbij de censuur niet vergeten mag worden.

Ik las het boek met twee brillen, de ene voor de context en de andere voor het karakter van Duarte. Hoe die twee met elkaar te verenigen zijn of te conflicteren is interessant. Pascual is nogal opvliegend en heeft de pech op te groeien met een smokkelaar als vader en een liefdeloze moeder die ook nog eens mishandeld wordt door haar man. Dit legt misschien wel de basis voor zijn vorming, geen goed voorbeeld. Een kentering wordt de geboorte van een beeldschoon zusje, maar ook zij lijkt niet te kunnen deugen, ze gaat de prostitutie in. Een web van foute mannen, een gehandicapt broertje, een vriendin Lola die Pascuel uitdaagt omdat hij homo zou zijn en meer omgevingsfactoren maken van Pascuel de jongeman die zijn handen niet thuis kan houden en grossiert in anderen de schuld geven. Simpel gezegd is dat wat er gebeurt. De woede wordt mede gevoed door de sociale ongelijkheid.

Verder is er een interessante vluchtpoging met gevolgen en een zijn er paar trieste sterfgevallen. Het verhaal is niet helemaal chronologisch geschreven, er zijn wat tijdsprongen die zorgen voor enige leesvertraging en af en toe komt er een gevangenispassage tussendoor. Maar aangezien het een vrij dun boek is, ik heb de Meulenhoff pocketeditie, is dat geen enkel bezwaar. De rol van de kerk is prominent aanwezig, geheel passend in het katholieke Spanje.