Samenleven

Een enkele keer schrijf ik vooraf op wat ik van een bepaald boek verwacht. In dit geval lag dat vastleggen nogal voor de hand, want ik heb meegedaan met de Hebban Leesclub rondom de roman Pastorale van Stephan Enter. Om mee te dingen naar een plaatsje in de leesclub met een aangeboden leesexemplaar, wordt een motivatie gevraagd. In mijn motivatie gaf ik aan dat ik benieuwd was naar de manier waarop de schrijver invulling zou geven aan de ogenschijnlijke tegenstellingen tussen gelovigen en niet-gelovigen, Molukkers en niet-Molukkers enzovoorts. De maatschappij zit namelijk niet zo simpel zwart-wit in elkaar, het is niet zo dat wij ons allemaal keurig langs de voorbedachte patronen gedragen en niet buiten de lijntjes kleuren. Gelukkig niet.

De door Enter neergezette verhaallijnen van een broer en zus hebben als setting een warme zomer in de jaren ’80 in een fictieve plaats op de Veluwe. Door zijn meeslepende schrijfstijl, het woordgebruik en de uitgebreide beschrijvingen van de natuur, waan jij je meteen terug in die tijd (wat natuurlijk het makkelijkst gaat als je dat decennium bewust hebt meegemaakt ;) ). Het tempo van leven, de omgangsvormen en de scherpe indeling van bevolkings- en geloofsgroepen, zeker in de regio van de zwarte-kousenkerk, zijn heel herkenbaar.

De hoofdpersonages zijn Oscar en Louise, broer en zus. Zij maken, ieder op hun eigen manier, een persoonlijke ontwikkeling door. Daardoor vertoont hun hechte band af en toe wat scheurtjes, maar hebben zij elkaar toch nodig voor het evenwicht.

Oscar, bijna aan het einde van de middelbare school, snakt in stilte naar vrijheid en eigenheid. Het is een rustige, wat teruggetrokken jongen, die onopvallend zijn eigen weg gaat en zijn eigen ontwikkeling doormaakt. Door omstandigheden komt hij terecht bij de Molukse familie van een klasgenoot en wordt hij smoorverliefd op diens zus. Dit gaf Enter de mogelijkheid om treffend de niet-aflatende hoop en overtuiging van de Molukkers op hun eigen vrijheid te beschrijven; de kist met bezittingen staat permanent klaar om per direct te kunnen vertrekken.

Louise daarentegen, heeft inmiddels twee studiejaren lang kunnen ontdekken wat vrijheid en zelfstandigheid kan betekenen. Zij komt over als een vrijgevochten type, niet bang om haar mening te verkondigen. En toch lijkt ook zij op zoek naar structuur en houvast.
Louise heeft al als jong meisje elke vorm van geloof afgezworen. Het is nu bijna alsof zij het als haar persoonlijke queeste ziet om anderen (zoals kinderen tijdens een kindernevendienst) te laten zien dat het hele christelijke geloof een grote leugen is. Als je, zoals ik, zelf een christelijke achtergrond hebt of wellicht zelfs ook in de tegenwoordige tijd een actieve geloofsovertuiging, is het milieu waarin Oscar en Louise opgroeien heel herkenbaar. Ook de twijfels en de innerlijke strijd aangaande geloof zal voor velen invoelbaar zijn.

Het knappe en kundige van Enter in deze roman vind ik dat hij op treffende wijze de discussies weet aan te roeren, maar dat hij dit doet op een neutrale, niet-oordelende manier. Je kunt je aangesproken voelen door uitingen van Louise, je kunt irritatie voelen over de allesoverheersende opvattingen van haar moeder, je kunt frustraties voelen over de houding van de ouderling, de dominee en zijn zoon en ga zo maar door, maar je kunt geen afkeer hebben van de schrijver. Enter heeft deze aansprekende kwesties op een krachtige en prachtige manier vormgegeven.

Nu ik de roman gelezen heb, kan ik daarom constateren dat ik in mijn verwachting dat deze auteur de wereld niet zou opsplitsen in “goed of kwaad” zeker niet teleurgesteld ben.