Echo van een plattelandssamenleving

Oostenrijk, buurt van Mauthausen, ca. 1910 – ca. 1987. Christl werd geboren rond 1910. Haar ouders, nog minder dan keuterboeren, verdienden zelfs niet voldoende voor het hoogstnodige. Toen ze klein was, bestond het begrip “vrije tijd” niet. Wassen gebeurde met de hand, net als onkruid trekken. En tanden poetsen, daar werd niet aan gedaan! Blij was je met de onooglijkste dingen, maar zelfs dat gebeurde niet vaak. Haar vader was steenhouwer, waarschijnlijk een Tsjech. Daar werd niet over gesproken, net als over de andere belangrijke dingen van het leven. En ernaar vragen deed je niet. Gaandeweg kon het gezin zich opwerken tot “keuterboeren”. Christl zelf ging als 10-jarige in dienst bij een boerin. Ze begon onderaan de ladder, verdiende geen geld; naast kost en inwoon kreeg ze tweemaal per jaar een hemd en een schort. Slapen mocht ze in een soort stal, ze was blij dat ze niet naar de kelder hoefde. Stapje voor stapje klom ze op, via varkensmeid en koeienmeid tot eerste meid! Ze durfde er niet van dromen dat ze ooit zelf boerin zou kunnen worden…

Zo leeft Christl haar leven. Ze verlangt weinig meer dan werken, eten en gezond zijn. Dat vindt ze niet niets, want er zijn maar heel weinig mensen die dat krijgen. Steeds weer reden om de volgende zondag naar de dankdienst in de kerk te gaan. Toch is ze niet kruiperig aan het kerkelijke gezag. Ook haar moeder vond het niet nodig om bij de pastoor in de rij te gaan staan om zijn handen te mogen kussen.
Samen met Christl maakt de lezer de concrete gebruiken mee die beleefd werden in haar gemeenschap. Hoe geraakte je in dienst bij een boer? Wat was het plaatselijke bijgeloof bij een huwelijksfeest? Welke mensen kwamen samen bij een overlijden, om de dode te wassen, te kleden, te waken en te bidden?
Doorheen dit boek klinkt de echo van een hele plattelandssamenleving. Niet onderdanig, maar wel zelfbewust. Geen zelfbeklag, maar aanvaarding van wat hen is toebedeeld. Geen afgunst op wie het beter heeft, maar dankbaarheid want er zijn er altijd die het nog slechter hebben. Geen berusting, maar kansen grijpen die zich voordoen binnen de context van het mogelijke. Het is een weerspiegeling van de gedachten die overheersend waren in dit hele segment van de maatschappij. Ver voorbij de grenzen van waar dit leven zich afspeelt dacht men er gelijkaardig over. Ook in onze Lage Landen.
Dit chronologisch opgebouwd levensverhaal is op merkwaardige en betekenisvolle wijze doorbroken door enkele flitsende flash-forwards. De stijl is zoals het leven van Christl zelf, zonder opsmuk, zonder franje, maar eerlijk en puur. En met humor. De grote verdienste van de auteur is dat ze de tijdgeest op een uitgelezen manier weet te vatten en te verwoorden. Christls verhaal – hoe kort ook, nauwelijks 160 p. – bevat 2 lagen. Enerzijds vrij veel details en namen, wat alles concreet en bevattelijk maakt. Anderzijds is er het voortschrijden van het leven, van de verschillende stadia die komen en gaan, met voor- en tegenspoed, met veranderende normen. Kleine feiten tegen de achtergrond van de maalstroom van de grote geschiedenis van de 20ste eeuw.

****
Toegevoegd aan mijn lijst "Dunne parels (fictie)", dunne boeken (om en bij de 100 pagina's) maar echte pareltjes! Kostbare kleinoden die een bijzondere indruk nalaten.

Voor wie "Vragen deed je niet" graag leest, is "Als een rollende steen" van Maria Barbal eveneens een aanrader.