Een plots erg toepasselijke titel in deze tijd van overvolle IC's

Ze zeggen wel eens dat er van die boeken bestaan die, als je er een willekeurige bladzijde van openslaat, je er het antwoord in vindt op de vraag die je op dat moment bezig houdt.

Ik hou het er meer op dat het voorkomt dat je soms bij toeval een boek leest, dat wel erg dicht bij die vraag van je uitkomt of dat naadloos lijkt aan te sluiten op de verwarrende actualiteit. Dat laatste is het geval.

Bij toeval, puur toeval, pakte ik 'De zalenman' op, het Boekenweekgeschenk 1960 van Elisabeth de Jong-Keesing, anoniem verschenen vanwege de prijsvraag van de CPNB, waarbij de naam van de auteur geraden diende te worden. Het boekje lag er al jaren ongelezen en het trok me nooit erg. De titel bekt niet en de boekenweekgeschenken van toen (sorry, CPNB) zien er vaak onappetijtelijk uit. Maar ik las de eerste regels van de novelle, en ging vanzelf verder.

Een doodzieke man ontwaakt uit bewusteloosheid in het hospitaal. Hij ligt helemaal afgezonderd, omdat men verwacht (nee, weet) dat hij stervende is gezien de vele brandwonden die hij heeft opgelopen bij een verkeersongeluk. We lezen hoe hij zijn denken en beseffen van de situatie probeert te ordenen en hoe de buitenwereld met die situatie omgaat, van dokters en verpleegsters, tot de priesters en zijn geschokte vrouw.

Het gaat er verder even niet om hoe het verhaal verloopt of wie deze man is; deze werkman die zijn leven in zalen met veel anderen en veel geluid heeft doorgebracht, bij geboorte, interneringskamp, in het leger en op de drukke lawaaiige werkplaats; nooit alleen en nooit in stilte. Het gaat er even niet om hoe de jonge verpleegster schrikt van zijn gekermde woorden en dat ze gelukkig weet de dag erna weg te zullen zijn, dat de priesters niet weten hoe met hem om te gaan, de jonge dokter vooral vreest dat zijn diagnose verkeerd is en dat zijn vrouw bij hem wegvlucht in blinde paniek omdat ze niet weet hoe het leven verder moet.

Het gaat er even om dat het verhaal aansluit bij deze tijd waarin zoveel ernstig zieke mensen met slangetjes en beademingsapparatuur met moeite in leven worden gehouden op de Intensive Care. Mensen waarvan je hoopt dat elk van hen het uiteindelijk redden zal. Zoals je hunkert dat het met 'de zalenman' goed zal aflopen. Dat je zijn onmacht voelt als hij de situatie probeert te bevatten op de momenten dat hij bij bewustzijn is. En hoe moeilijk het is te beseffen wat er in iemand leeft die zoiets doormaakt, omdat er niet meer dan halve woorden of gebaren zijn om te communiceren.

Die toon heeft Elisabeth de Jong- Keesing (later zou ze 'De Jong' van haar schrijversnaam schrappen) opvallend goed weten te treffen.

Voor al die mensen, nu en komende tijd op de IC vanwege het coronavirus, hoop ik dat het goed met hen zal gaan en dat ze, als ze uit de ellende weten te komen, de draad snel weer weten op te pakken (en vooral natuurlijk dat het met hen beter afloopt dan met 'de zalenman').

Bij toeval gelezen. Maar ergens is het Boekenweekgeschenk 1960 actueler dan ooit.