Lezersrecensie
Een onverwachte grensoverschrijdende broederschap
Inmiddels is deze laatste roman van Colum McCann al ruim becommentarieerd in de pers. Het zal niet het laatste boek, krantenartikel of documentaire zijn over het Israëlisch-Palestijnse conflict. Maar deze Ierse schrijver is er zelfs in geslaagd er een roman over te schrijven, zoals op de cover staat. Een zeer complexe roman overigens… dat wordt al gesuggereerd door de titel: Apeirogon, een geometrische figuur met een ontelbare oneindigheid aan zijden. Een mens?
Apeirogon is een waar verhaal in 1001 stukjes door McCann in fictie verteld. Een hybride roman, noemt de schrijver dit werk. We horen o.a. geluiden, stemmen, vogels, muziek, we lezen over architectuur van beroemde bouwwerken en we lezen vele verwijzingen naar beroemdheden, Bijbelse figuren, mooie, indringende citaten, korte historische, vaak fragmentarische vertellingen en vooral lezen we herinneringen, feiten en verbeelding, en dan niet alleen van de beide hoofdpersonen. Deze hoofdstukjes passen soms naadloos in elkaar, maar soms is de onderlinge samenhang ver te zoeken. Uiteindelijk komen ze meestal toch weer bij elkaar uit. Maar er blijven losse eindjes. Helaas.
De tijd speelt ook een belangrijke rol. Verleden, heden en toekomst bestaan simultaan. Met een onregelmatige regelmaat. Een zeer actieve lezer is gewenst.
• Het verhaal
Centraal staan twee mannen, de een heet Rami Elhanan, is Israëli, jood, en wordt doctorandus in de Holocaust genoemd; de ander is Palestijn en zijn naam is Bassam Aramin, moslim, Arabier. Twee jonge vaders van twee dochters, resp. Smadar en Abir, beiden omgekomen door oorlogsgeweld op eigen grondgebied. Beiden (toevallige) slachtoffers van Israël, van Palestina. Normaliter is wraak het enige antwoord op dit immense verlies. Beide mannen kiezen ervoor om op zoek te gaan naar vrede om hun verhaal steeds maar weer te vertellen en aldus zelf te beginnen met vrede te maken. Zij geven samen lezingen over de hele wereld. Hun missie is “De kracht van ons verdriet”, zo zeggen zij.
We lezen bijvoorbeeld hoe Bassam als gevangene de taal leert van zijn vijand, niet om hem beter te kunnen verslaan, maar om hem beter te begrijpen en hem niet meer als vijand te zien. En we lezen alles over controleposten... Huiveringwekkend…
• De structuur
De opbouw van deze roman is zeker zeer origineel te noemen. Optellen naar 500 – dan een hoofdstuk 1001 – dan weer aftellen naar 1. De verwijzing naar de Arabische sprookjes van “Duizend-en-een-nacht” is duidelijk. Bovendien wordt ernaar verwezen in het boek. De beide hoofdstukken 500 zijn cruciaal en leveren volledige info over de twee protagonisten. Hoofdstuk 1001 begint zoals een sprookje: …”Er was eens een tijd, …” Mooi gevonden.
Toch heb ik mijn aanvankelijke tegenzin tegen deze te technische, voor mij verwarrende structuur niet kunnen wegwerken en bleef ik weinig grip houden op de verhalen van Bassam en Rami. Ik moest telkens weer herlezen en veel notities maken. Steeds was er in hun verhaal weer een ander verhaal te vinden. Dat lezen we ook in het middelste hoofdstuk 1001. Dit hoofdstuk van één pagina telt slechts één zin…! Deze bladzijde is ook een mooi voorbeeld van de vele opsommingen die in dit boek voorkomen…
Dit boek zal ook een genot zijn voor vogelliefhebbers en ornithologen door de vele opsommingen en uitleg over de vijfhonderd miljoen vogels die jaarlijks over de heuvels van Beit Jala vliegen, de op een na drukste trekvogelsupersnelweg van de wereld – hoofdstuk 4. Vierhonderd soorten… “… hoppen, lijsters, vliegenvangers, nachtegalen, koekoeken, spreeuwen, klauwieren, kemphanen, tapuiten, plevieren, honingzuigers, gierzwaluwen, grasmussen, nachtzwaluwen, uilen, meeuwen, haviken, adelaars, wouwen, kraanvogels, buizerds, enzovoorts ….” Vogels die zich van grenzen niets aantrekken.
De Bijbelse verwijzing die mij het meest aansprak (om persoonlijke redenen) was vaak te vinden: Thalita Koemi: “Sta op, kleine meid, sta op”. Gecombineerd met de mooie Banksy-graffiti op de cover een prachtig beeld. Beide families hadden zo gehoopt dat hun meisje weer uit de dood zou opstaan, zoals het dochtertje van Jaïrus die door Jezus weer tot leven gewekt werd. En wie heeft Banksy ooit gezien? Intrigerende, indrukwekkende, zogenaamd eenvoudige graffiti van zijn hand over o.a. heel veel conflictsituaties.
• Speciale aandacht voor hfdst 351 – blz 178 en volgende…
Dit hoofdstuk zie ik als een van de sleutelhoofdstukken in Apeirogon. Het is een en al symboliek en metafoor. We kunnen hier alle verschillen tussen Israël en Palestina onderscheiden. Deze zijn bijeengebracht in de koorddanser Petit. Hij gaat proberen deze “kloof “, deze afstand van driehonderdmeter met zijn kabel al lopend, uiterst voorzichtig, centimeter voor centimeter, te overbruggen. Niet zonder gevaar voor eigen leven. Maar zijn doel is, zoals hij de voorstelling heeft genoemd: De harpwandeling – reiken naar vrede”. Misschien zelfs wel, “naar de hemel opklimmen”. Met een mooie witte vredesduif in zijn broekzak.
Ondanks de sterke zomerwind zijn de weersomstandigheden goed. Voordat hij op de kabel stapt, ziet hij nog de redenen waarom hij deze wandeling gaat maken: “… de verhalen van hels verdriet…”.
Maar hij ziet ook de zeppelin….die waakt, alles ziet en registreert, als een soort Big Brother is watching you. We komen de zeppelin herhaaldelijk tegen in het boek. Zie ook hfdst 456 op op blz 224. “Fat Boy 2”. De controle-dreiging die zweeft boven dit gebied.
Uiteindelijk lezen we dat de vredesduif niet gehoorzaamt en nogal eigenwijs zijn eigen weg kiest lopend terug naar de Oude Stad! Zelfs de symbolen gehoorzamen niet.
• Een paar mooie citaten:
Blz 322: “Als je dood door leven deelt, krijg je een cirkel”.
Blz 386: “Tegen de morgen kwam de zon op als een rood aspirientje”.
Blz 208: “… waar de wind het wasgoed op de derde en vierde verdiepingen van de witte flatgebouwen opzweept tot gymnastische toeren en een wit overhemd dwingt zich met geheven armen over te geven”. Een mooi symbolisch beeld.
Blz 440: “Goethe zei dat de stemming die architectuur teweegbrengt dicht bij het effect van muziek komt – dat als je naar iets kijkt, je het ook hoort. Muziek is vloeibare architectuur en architectuur is gestolde muziek.
Blz 331: “Stop de Vernederzetting”
Een indrukwekkende roman met veel mooie ontroerende, interessante en leerzame momenten die mij toch niet echt wist te raken. Heel knap geschreven en in 1001 hoofdstukjes bijeengebracht. Maar naar mijn smaak toch te technisch, te fragmentarisch en daardoor verwarrend. Zie mijn alinea over “Structuur”.
VIER STERREN.
Apeirogon is een waar verhaal in 1001 stukjes door McCann in fictie verteld. Een hybride roman, noemt de schrijver dit werk. We horen o.a. geluiden, stemmen, vogels, muziek, we lezen over architectuur van beroemde bouwwerken en we lezen vele verwijzingen naar beroemdheden, Bijbelse figuren, mooie, indringende citaten, korte historische, vaak fragmentarische vertellingen en vooral lezen we herinneringen, feiten en verbeelding, en dan niet alleen van de beide hoofdpersonen. Deze hoofdstukjes passen soms naadloos in elkaar, maar soms is de onderlinge samenhang ver te zoeken. Uiteindelijk komen ze meestal toch weer bij elkaar uit. Maar er blijven losse eindjes. Helaas.
De tijd speelt ook een belangrijke rol. Verleden, heden en toekomst bestaan simultaan. Met een onregelmatige regelmaat. Een zeer actieve lezer is gewenst.
• Het verhaal
Centraal staan twee mannen, de een heet Rami Elhanan, is Israëli, jood, en wordt doctorandus in de Holocaust genoemd; de ander is Palestijn en zijn naam is Bassam Aramin, moslim, Arabier. Twee jonge vaders van twee dochters, resp. Smadar en Abir, beiden omgekomen door oorlogsgeweld op eigen grondgebied. Beiden (toevallige) slachtoffers van Israël, van Palestina. Normaliter is wraak het enige antwoord op dit immense verlies. Beide mannen kiezen ervoor om op zoek te gaan naar vrede om hun verhaal steeds maar weer te vertellen en aldus zelf te beginnen met vrede te maken. Zij geven samen lezingen over de hele wereld. Hun missie is “De kracht van ons verdriet”, zo zeggen zij.
We lezen bijvoorbeeld hoe Bassam als gevangene de taal leert van zijn vijand, niet om hem beter te kunnen verslaan, maar om hem beter te begrijpen en hem niet meer als vijand te zien. En we lezen alles over controleposten... Huiveringwekkend…
• De structuur
De opbouw van deze roman is zeker zeer origineel te noemen. Optellen naar 500 – dan een hoofdstuk 1001 – dan weer aftellen naar 1. De verwijzing naar de Arabische sprookjes van “Duizend-en-een-nacht” is duidelijk. Bovendien wordt ernaar verwezen in het boek. De beide hoofdstukken 500 zijn cruciaal en leveren volledige info over de twee protagonisten. Hoofdstuk 1001 begint zoals een sprookje: …”Er was eens een tijd, …” Mooi gevonden.
Toch heb ik mijn aanvankelijke tegenzin tegen deze te technische, voor mij verwarrende structuur niet kunnen wegwerken en bleef ik weinig grip houden op de verhalen van Bassam en Rami. Ik moest telkens weer herlezen en veel notities maken. Steeds was er in hun verhaal weer een ander verhaal te vinden. Dat lezen we ook in het middelste hoofdstuk 1001. Dit hoofdstuk van één pagina telt slechts één zin…! Deze bladzijde is ook een mooi voorbeeld van de vele opsommingen die in dit boek voorkomen…
Dit boek zal ook een genot zijn voor vogelliefhebbers en ornithologen door de vele opsommingen en uitleg over de vijfhonderd miljoen vogels die jaarlijks over de heuvels van Beit Jala vliegen, de op een na drukste trekvogelsupersnelweg van de wereld – hoofdstuk 4. Vierhonderd soorten… “… hoppen, lijsters, vliegenvangers, nachtegalen, koekoeken, spreeuwen, klauwieren, kemphanen, tapuiten, plevieren, honingzuigers, gierzwaluwen, grasmussen, nachtzwaluwen, uilen, meeuwen, haviken, adelaars, wouwen, kraanvogels, buizerds, enzovoorts ….” Vogels die zich van grenzen niets aantrekken.
De Bijbelse verwijzing die mij het meest aansprak (om persoonlijke redenen) was vaak te vinden: Thalita Koemi: “Sta op, kleine meid, sta op”. Gecombineerd met de mooie Banksy-graffiti op de cover een prachtig beeld. Beide families hadden zo gehoopt dat hun meisje weer uit de dood zou opstaan, zoals het dochtertje van Jaïrus die door Jezus weer tot leven gewekt werd. En wie heeft Banksy ooit gezien? Intrigerende, indrukwekkende, zogenaamd eenvoudige graffiti van zijn hand over o.a. heel veel conflictsituaties.
• Speciale aandacht voor hfdst 351 – blz 178 en volgende…
Dit hoofdstuk zie ik als een van de sleutelhoofdstukken in Apeirogon. Het is een en al symboliek en metafoor. We kunnen hier alle verschillen tussen Israël en Palestina onderscheiden. Deze zijn bijeengebracht in de koorddanser Petit. Hij gaat proberen deze “kloof “, deze afstand van driehonderdmeter met zijn kabel al lopend, uiterst voorzichtig, centimeter voor centimeter, te overbruggen. Niet zonder gevaar voor eigen leven. Maar zijn doel is, zoals hij de voorstelling heeft genoemd: De harpwandeling – reiken naar vrede”. Misschien zelfs wel, “naar de hemel opklimmen”. Met een mooie witte vredesduif in zijn broekzak.
Ondanks de sterke zomerwind zijn de weersomstandigheden goed. Voordat hij op de kabel stapt, ziet hij nog de redenen waarom hij deze wandeling gaat maken: “… de verhalen van hels verdriet…”.
Maar hij ziet ook de zeppelin….die waakt, alles ziet en registreert, als een soort Big Brother is watching you. We komen de zeppelin herhaaldelijk tegen in het boek. Zie ook hfdst 456 op op blz 224. “Fat Boy 2”. De controle-dreiging die zweeft boven dit gebied.
Uiteindelijk lezen we dat de vredesduif niet gehoorzaamt en nogal eigenwijs zijn eigen weg kiest lopend terug naar de Oude Stad! Zelfs de symbolen gehoorzamen niet.
• Een paar mooie citaten:
Blz 322: “Als je dood door leven deelt, krijg je een cirkel”.
Blz 386: “Tegen de morgen kwam de zon op als een rood aspirientje”.
Blz 208: “… waar de wind het wasgoed op de derde en vierde verdiepingen van de witte flatgebouwen opzweept tot gymnastische toeren en een wit overhemd dwingt zich met geheven armen over te geven”. Een mooi symbolisch beeld.
Blz 440: “Goethe zei dat de stemming die architectuur teweegbrengt dicht bij het effect van muziek komt – dat als je naar iets kijkt, je het ook hoort. Muziek is vloeibare architectuur en architectuur is gestolde muziek.
Blz 331: “Stop de Vernederzetting”
Een indrukwekkende roman met veel mooie ontroerende, interessante en leerzame momenten die mij toch niet echt wist te raken. Heel knap geschreven en in 1001 hoofdstukjes bijeengebracht. Maar naar mijn smaak toch te technisch, te fragmentarisch en daardoor verwarrend. Zie mijn alinea over “Structuur”.
VIER STERREN.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Wil
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
