Lezersrecensie
Parels, poeder, spiegels en een levend kunstwerk
CHÉRI - COLETTE
Een psychologisch drama in 3 delen over verleiding en wellust maar vooral over het moeten accepteren dat de tand des tijds vrouwelijke schoonheid in rap tempo doet verwelken…
Een dubbel drama voor de hoofdpersoon, Léa Vallon, bijgenaamd Léa de Lonval (49), topcourtisane in de jaren 20 van de vorige eeuw, die met haar schoonheid door de jaren heen een fortuin heeft vergaard. Zij probeert de laatste jaren het verval van haar eens zo prachtige en verleidelijke lichaam te maskeren met parels en poeder, hoeden en jaloersmakende japonnen met veel kant en franje… en nog belangrijker met een jonge minnaar die hopelijk het definitieve einde nog wat uit weet te stellen. Maar als zij in de spiegel kijkt, weet ze wel beter.
De jonge minnaar (25) is Chéri. Hij is de zoon van Léa’s vriendin en rivale Charlotte Peloux. Léa en Charlotte hebben, zacht gezegd, een haat-liefde met elkaar. Sarcastische en vijandige opmerkingen gaan heen en weer tussen de beide dames.
Léa kent Chéri al sinds zijn geboorte: “Ondeugende zuigeling” noemt zij hem. En ze heeft nog meer van die babynaampjes voor hem. Hij noemt haar “Nounoune”, een koosnaampje voor een oppas. Het is een bijzondere, maar eigenlijk ongezonde, haast incestueuze liefdesrelatie, zeker voor die tijd. En deze verbintenis duurt al zes jaar. Chéri is een mooie man en een levend kunstwerk om te zien. Hij gedraagt zich als een verwend kind en brengt zijn dagen door in ledigheid, meestal in het bed van zijn maîtresse Léa die hem voorbereidt op het huwelijksleven dat hem wacht met Edmée (19). Zij is de welopgevoede dochter, ook van een demi-mondaine, en komt fris uit het klooster. Over een vader wordt niet gerept, noch bij Chéri, noch bij Edmée.
Hoe lang kan Léa, zoals haar mannelijke alter-ego, nog blijven verleiden en minnaars hebben die liever ook nog veel jonger dan zijzelf zijn? Een “cougar” blijven zoals de Amerikanen dat tegenwoordig noemen? Met een jonge man, Chéri, die fungeert als een soort “Lolita”, avant la lettre. Hun leeftijdsverschil is enorm.
Hoe was dat, nu 100 jaar geleden, in de Belle Epoque, in het decadente milieu van Léa de Lonval en Chéri (Fred Peloux). Léa woont in het prestigieuze 16e arrondissement van Parijs en Chéri en zijn moeder in Neuilly, even buiten Parijs en niet minder luxe en mondain. Ze brengen de tijd door met nietsdoen en roddelen tijdens de theekransjes en aan de speeltafels. Dure dranken, hapjes en diners zijn “du dernier chic. Hun wekelijkse en soms zelfs dagelijkse gasten respecteren zichzelf in hoge mate maar in werkelijkheid zijn het ordinaire parasieten. We kunnen bijvoorbeeld een min of meer historische parallel trekken naar “onze “ Mata Hari die in dezelfde tijd furore maakte als “exotische danseres” (1876-1917).
De titel doet vermoeden dat Chéri, de mannelijke hoofdpersoon is, maar in werkelijkheid gaat het over Léa die model staat voor de ouder wordende vrouw die door de jaren haar schoonheid en aantrekkingskracht verliest en daardoor lijdt. De tijd is niet te stoppen. Acceptatie is de enige oplossing. Chéri benijdt Léa, bewondert haar daadkracht en smukt zichzelf het liefste op zoals Léa. Hij eist al vanaf de eerste zin in het boek haar parelketting op, poedert zich, enzovoorts. Kortom, hij wil het liefste haar zijn…
Dit begin vond ik opvallend: een inversie, omkering van het traditionele man/vrouw-rolpatroon. Dat gold ook voor zijn moeder met haar zware, bevelende, mannelijke stem als een trompet. Hard en soms vals. En zelfs voor de bijpersonen! Lees het volgende citaat over de vrouwelijke gasten van Charlotte Peloux met hun mannelijke trekjes:
Citaat: 'De barones de la Berche en mevrouw Aldonza zaten aan een kaarttafel en speelden piket. Mevrouw Aldonza, een stokoude danseres, met omzwachtelde benen, was misvormd door haar reumatiek en droeg een glimmend zwarte pruik die ze scheef op had. Tegenover haar zat, anderhalf hoofd groter, barones de la Berche, met haar vierkante, stugge schouders als een plattelandspastoor en haar grove gezicht, dat met het klimmen der jaren schrikbarend vermannelijkte. Ze was een en al haar in de oren, struikgewas in de neus en op de bovenlip, ruig behaarde vingers...'
En ook de mannelijke bijpersonen kwamen nogal vrouwelijk en onderdanig over. Ik denk aan de Vicomte Desmond, de vriend van Chéri die zich leent om het vrijgezellenbestaan van Chéri te begeleiden. Ook weer als parasiet. Bien sûr.
Ook de schrijfstijl van Colette vond ik echt opvallend. Weliswaar nu gedateerd, maar toch ook ongekend gedurfd en zo beeldend. Elk voorwerp, elk kledingstuk, elke persoon wordt tot in het geringste detail beschreven in alle fleur en kleur van de Belle Epoque. Ik moest meteen denken aan de impressionistische schilderijen uit die tijd, alsof de personages in deze roman zó uit een schilderij zijn gestapt… Ik denk bijvoorbeeld aan Berthe Morisot, Pierre-Auguste Renoir en Claude Monet. en al eerder in het werk van Edouard Manet..
Vanaf de eerste zin bevinden we ons in de weelderige, sprookjesachtige slaapkamer van Léa, een soort tempel van sensualiteit met veel zijde, kantwerk, kussens en spiegels en het grote bed van koper en smeedijzer als absoluut meesterstuk. De “pièce de résistance”. Het bed wordt beschreven als een soort militair fort om haar te beschermen.
De lezer valt dus midden in een bedscène die voor die tijd zeer ongebruikelijk was om te beschrijven. De lezer is meteen een soort voyeur en maakt de intimiteiten van de twee hoofdpersonen mee en voelt zich daar, vreemd genoeg, toch NIET ongemakkelijk bij. Léa en Chéri ook niet, ondanks het feit dat er wel onderliggende spanning voelbaar is. Dat was een aspect van de schrijfstijl van Colette dat ze vaker herhaalde en dat me wel aansprak. Handig ook voor het filmscenario. Overigens, de rol van dit grote bed evolueert, heel subtiel, mee met de gevoelens van Léa en Chéri in hun relatie en dit tot aan hun laatste nacht. Zo ook de rol van de spiegel. Deze spiegel reflecteert soms beelden van herinnering van haar naakte jonge minnaar.
Ik ben niet van plan hier het hele boek te becommentariëren en wil me eigenlijk beperken tot het begin, zoals hierboven uitgelegd en ik ga nu naar het onvermijdelijke toch verrassende einde van Chéri, met name zijn terugkeer bij Lea en hun laatste, hartstochtelijke liefdesnacht.
Op de site van DBNL vond ik een prachtige vertaling van het abrupte einde. Eigenlijk is een verdere uitleg hierdoor overbodig geworden. Léa heeft zichzelf overwonnen.
Colette - Chéri
“En als zij elkander weerzien, ontdekken zij beiden dat zij elkaar hebben liefgehad, zonder het te weten. Maar thans is het te laat. De jonge man heeft Lea ongemerkt bespied en gezien hoe de ouderdom haar heeft veranderd; waar hij zijne oude liefde meende weer te vinden, vindt hij slechts eene oude vrouw. Ook zij geeft zich rekenschap van de diepte, van den waanzin harer liefde. Deze geeft haar echter den moed het afscheid uit te spreken. En als zij hem door het venster nakijkt, ziet zij hoe hij den blik naar den blauwen hemel heft en de bloeiende kastanjelaars, en hoe hij de lentelucht inademt met den wellust van een bevrijde.”
Nog een toegift. Op een Franse literaire site vond ik de beknoptste inhoud ooit van Chéri. Er staat geen woord te veel of te weinig. Vooral de aarzeling bij de tweede boterham is zo typerend…
Léa et Chéri.
Une liaison de 6 ans.
Une différence d'âge de 24.
Le mariage de Chéri.
La fugue de Léa.
La vie de garçon de Chéri.
Le retour de Léa.
Le retour de Chéri dans le lit de Léa.
Léa et Chéri s'aiment.
Chéri voit le double menton de Léa.
Chéri hésite à la deuxième tartine.
Léa renvoie Chéri.
In een lang vervlogen tijd heb ik wel wat van Colette gelezen, dat was vooral de serie van Claudine. Eerlijk gezegd heb ik toen niet opgemerkt dat zij zo’n talentvolle schrijfster was.
Nu ik, geheel bij toeval, toch op een oproep van Tea ben ingegaan om mee te lezen met Chéri, moet ik bekennen dat Colette mij zeer verrast heeft. Dat is denk ik wel te merken aan mijn lyrische bevindingen hierboven. Ik zal dan ook zeker het vervolg op dit boek lezen, dat al jarenlang, behoorlijk vergeeld, in mijn boekenkast geduldig wacht.
Zie: https://www.hebban.nl/spot/tekst-en-uitleg/nieuws/rebelse-vrouwen-colette
Enige research leerde mij dat Colette heel wat autobiografische elementen in Chéri verwerkt heeft. Ze is een interessante, krachtige vrouw van het kaliber van George Sand (1804-1876), haar voorgangster, met wie zij veel gemeen heeft.
De film Chéri (2009) met Michelle Pfeiffer is beslist een aanrader!
Voor nu geef ik 4 sterren.
Zeist, 13 maart 2021
Wil
In ’t Frans gelezen…
Een psychologisch drama in 3 delen over verleiding en wellust maar vooral over het moeten accepteren dat de tand des tijds vrouwelijke schoonheid in rap tempo doet verwelken…
Een dubbel drama voor de hoofdpersoon, Léa Vallon, bijgenaamd Léa de Lonval (49), topcourtisane in de jaren 20 van de vorige eeuw, die met haar schoonheid door de jaren heen een fortuin heeft vergaard. Zij probeert de laatste jaren het verval van haar eens zo prachtige en verleidelijke lichaam te maskeren met parels en poeder, hoeden en jaloersmakende japonnen met veel kant en franje… en nog belangrijker met een jonge minnaar die hopelijk het definitieve einde nog wat uit weet te stellen. Maar als zij in de spiegel kijkt, weet ze wel beter.
De jonge minnaar (25) is Chéri. Hij is de zoon van Léa’s vriendin en rivale Charlotte Peloux. Léa en Charlotte hebben, zacht gezegd, een haat-liefde met elkaar. Sarcastische en vijandige opmerkingen gaan heen en weer tussen de beide dames.
Léa kent Chéri al sinds zijn geboorte: “Ondeugende zuigeling” noemt zij hem. En ze heeft nog meer van die babynaampjes voor hem. Hij noemt haar “Nounoune”, een koosnaampje voor een oppas. Het is een bijzondere, maar eigenlijk ongezonde, haast incestueuze liefdesrelatie, zeker voor die tijd. En deze verbintenis duurt al zes jaar. Chéri is een mooie man en een levend kunstwerk om te zien. Hij gedraagt zich als een verwend kind en brengt zijn dagen door in ledigheid, meestal in het bed van zijn maîtresse Léa die hem voorbereidt op het huwelijksleven dat hem wacht met Edmée (19). Zij is de welopgevoede dochter, ook van een demi-mondaine, en komt fris uit het klooster. Over een vader wordt niet gerept, noch bij Chéri, noch bij Edmée.
Hoe lang kan Léa, zoals haar mannelijke alter-ego, nog blijven verleiden en minnaars hebben die liever ook nog veel jonger dan zijzelf zijn? Een “cougar” blijven zoals de Amerikanen dat tegenwoordig noemen? Met een jonge man, Chéri, die fungeert als een soort “Lolita”, avant la lettre. Hun leeftijdsverschil is enorm.
Hoe was dat, nu 100 jaar geleden, in de Belle Epoque, in het decadente milieu van Léa de Lonval en Chéri (Fred Peloux). Léa woont in het prestigieuze 16e arrondissement van Parijs en Chéri en zijn moeder in Neuilly, even buiten Parijs en niet minder luxe en mondain. Ze brengen de tijd door met nietsdoen en roddelen tijdens de theekransjes en aan de speeltafels. Dure dranken, hapjes en diners zijn “du dernier chic. Hun wekelijkse en soms zelfs dagelijkse gasten respecteren zichzelf in hoge mate maar in werkelijkheid zijn het ordinaire parasieten. We kunnen bijvoorbeeld een min of meer historische parallel trekken naar “onze “ Mata Hari die in dezelfde tijd furore maakte als “exotische danseres” (1876-1917).
De titel doet vermoeden dat Chéri, de mannelijke hoofdpersoon is, maar in werkelijkheid gaat het over Léa die model staat voor de ouder wordende vrouw die door de jaren haar schoonheid en aantrekkingskracht verliest en daardoor lijdt. De tijd is niet te stoppen. Acceptatie is de enige oplossing. Chéri benijdt Léa, bewondert haar daadkracht en smukt zichzelf het liefste op zoals Léa. Hij eist al vanaf de eerste zin in het boek haar parelketting op, poedert zich, enzovoorts. Kortom, hij wil het liefste haar zijn…
Dit begin vond ik opvallend: een inversie, omkering van het traditionele man/vrouw-rolpatroon. Dat gold ook voor zijn moeder met haar zware, bevelende, mannelijke stem als een trompet. Hard en soms vals. En zelfs voor de bijpersonen! Lees het volgende citaat over de vrouwelijke gasten van Charlotte Peloux met hun mannelijke trekjes:
Citaat: 'De barones de la Berche en mevrouw Aldonza zaten aan een kaarttafel en speelden piket. Mevrouw Aldonza, een stokoude danseres, met omzwachtelde benen, was misvormd door haar reumatiek en droeg een glimmend zwarte pruik die ze scheef op had. Tegenover haar zat, anderhalf hoofd groter, barones de la Berche, met haar vierkante, stugge schouders als een plattelandspastoor en haar grove gezicht, dat met het klimmen der jaren schrikbarend vermannelijkte. Ze was een en al haar in de oren, struikgewas in de neus en op de bovenlip, ruig behaarde vingers...'
En ook de mannelijke bijpersonen kwamen nogal vrouwelijk en onderdanig over. Ik denk aan de Vicomte Desmond, de vriend van Chéri die zich leent om het vrijgezellenbestaan van Chéri te begeleiden. Ook weer als parasiet. Bien sûr.
Ook de schrijfstijl van Colette vond ik echt opvallend. Weliswaar nu gedateerd, maar toch ook ongekend gedurfd en zo beeldend. Elk voorwerp, elk kledingstuk, elke persoon wordt tot in het geringste detail beschreven in alle fleur en kleur van de Belle Epoque. Ik moest meteen denken aan de impressionistische schilderijen uit die tijd, alsof de personages in deze roman zó uit een schilderij zijn gestapt… Ik denk bijvoorbeeld aan Berthe Morisot, Pierre-Auguste Renoir en Claude Monet. en al eerder in het werk van Edouard Manet..
Vanaf de eerste zin bevinden we ons in de weelderige, sprookjesachtige slaapkamer van Léa, een soort tempel van sensualiteit met veel zijde, kantwerk, kussens en spiegels en het grote bed van koper en smeedijzer als absoluut meesterstuk. De “pièce de résistance”. Het bed wordt beschreven als een soort militair fort om haar te beschermen.
De lezer valt dus midden in een bedscène die voor die tijd zeer ongebruikelijk was om te beschrijven. De lezer is meteen een soort voyeur en maakt de intimiteiten van de twee hoofdpersonen mee en voelt zich daar, vreemd genoeg, toch NIET ongemakkelijk bij. Léa en Chéri ook niet, ondanks het feit dat er wel onderliggende spanning voelbaar is. Dat was een aspect van de schrijfstijl van Colette dat ze vaker herhaalde en dat me wel aansprak. Handig ook voor het filmscenario. Overigens, de rol van dit grote bed evolueert, heel subtiel, mee met de gevoelens van Léa en Chéri in hun relatie en dit tot aan hun laatste nacht. Zo ook de rol van de spiegel. Deze spiegel reflecteert soms beelden van herinnering van haar naakte jonge minnaar.
Ik ben niet van plan hier het hele boek te becommentariëren en wil me eigenlijk beperken tot het begin, zoals hierboven uitgelegd en ik ga nu naar het onvermijdelijke toch verrassende einde van Chéri, met name zijn terugkeer bij Lea en hun laatste, hartstochtelijke liefdesnacht.
Op de site van DBNL vond ik een prachtige vertaling van het abrupte einde. Eigenlijk is een verdere uitleg hierdoor overbodig geworden. Léa heeft zichzelf overwonnen.
Colette - Chéri
“En als zij elkander weerzien, ontdekken zij beiden dat zij elkaar hebben liefgehad, zonder het te weten. Maar thans is het te laat. De jonge man heeft Lea ongemerkt bespied en gezien hoe de ouderdom haar heeft veranderd; waar hij zijne oude liefde meende weer te vinden, vindt hij slechts eene oude vrouw. Ook zij geeft zich rekenschap van de diepte, van den waanzin harer liefde. Deze geeft haar echter den moed het afscheid uit te spreken. En als zij hem door het venster nakijkt, ziet zij hoe hij den blik naar den blauwen hemel heft en de bloeiende kastanjelaars, en hoe hij de lentelucht inademt met den wellust van een bevrijde.”
Nog een toegift. Op een Franse literaire site vond ik de beknoptste inhoud ooit van Chéri. Er staat geen woord te veel of te weinig. Vooral de aarzeling bij de tweede boterham is zo typerend…
Léa et Chéri.
Une liaison de 6 ans.
Une différence d'âge de 24.
Le mariage de Chéri.
La fugue de Léa.
La vie de garçon de Chéri.
Le retour de Léa.
Le retour de Chéri dans le lit de Léa.
Léa et Chéri s'aiment.
Chéri voit le double menton de Léa.
Chéri hésite à la deuxième tartine.
Léa renvoie Chéri.
In een lang vervlogen tijd heb ik wel wat van Colette gelezen, dat was vooral de serie van Claudine. Eerlijk gezegd heb ik toen niet opgemerkt dat zij zo’n talentvolle schrijfster was.
Nu ik, geheel bij toeval, toch op een oproep van Tea ben ingegaan om mee te lezen met Chéri, moet ik bekennen dat Colette mij zeer verrast heeft. Dat is denk ik wel te merken aan mijn lyrische bevindingen hierboven. Ik zal dan ook zeker het vervolg op dit boek lezen, dat al jarenlang, behoorlijk vergeeld, in mijn boekenkast geduldig wacht.
Zie: https://www.hebban.nl/spot/tekst-en-uitleg/nieuws/rebelse-vrouwen-colette
Enige research leerde mij dat Colette heel wat autobiografische elementen in Chéri verwerkt heeft. Ze is een interessante, krachtige vrouw van het kaliber van George Sand (1804-1876), haar voorgangster, met wie zij veel gemeen heeft.
De film Chéri (2009) met Michelle Pfeiffer is beslist een aanrader!
Voor nu geef ik 4 sterren.
Zeist, 13 maart 2021
Wil
In ’t Frans gelezen…
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Wil
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
