Het hedendaags fanatisme uitgelegd, maar wat is de waarheid?

In haar nieuwste roman geeft NELLEKE NOORDERVLIET een interessant en uniek inkijkje in de uitgeverswereld en beschrijft de verstrekkende gevolgen van het uitbrengen van de controversiële roman “HEDENDAAGS FANATISME” geschreven door de onbekende, gesjeesde historicus RUDOLF MERKELBACH voor niet alleen de uitgever, THOMAS GEEL, maar ook voor zijn gezin: zijn vrouw ISA en volwassen kinderen LEONIE en ARTHUR en andere direct betrokkenen.

Rondom de dood van uitgever Thomas Geel zijn er vragen die dringend om opheldering vragen…

*WIE ZIJN DE DIRECT BETROKKENEN?

DEEL I – p. 5 – 102 volgens mijn persoonlijke indeling

• Wie was THOMAS GEEL eigenlijk en wat bezielde hem om een dergelijk vijandig en beschuldigend “pamflet” toch te willen uitgeven waardoor hij zelf volkomen buitenspel in zijn eigen bedrijf werd gezet en wellicht zijn ondergang tegemoet ging? Was er een relatie tussen deze publicatie en zijn noodlottig auto-ongeluk? Was het wel een ongeluk? Welke rol speelden het gezin, de uitgeverijtop, kranten, social media (Twitter en Facebook), tv- en radioprogramma’s, kortom de publieke discussie en misschien wel Rudolf M.? “Niet het pistool is schuldig maar degene die de trekker overhaalt” – p.14.

• De nog jonge freelancejournalist, JORIS DE GROOT, besluit de “affaire Thomas G.” grondig te onderzoeken en hoopt daarmee een mooie en verrassende carrièresprong te maken. In de vorm van een boek of een documentaire. Het is hem nog niet duidelijk. Wel voelt hij dat het “momentum” nu is aangebroken. En hij schuwt weinig methodes om achter de waarheid te komen.

Joris komt er al snel achter dat het één gróte tragedie is waar alle betrokkenen individueel geheel verschillend en eenzaam en alleen mee omgaan. Nauwgezet legt hij een dossier aan van zijn bezoeken en e-mails aan de volgende personen.

• Er zijn een paar grote antagonisten, zoals JAN GANSVOORT, de hoofdredacteur van de invloedrijke website wiewatwaar.nl. die het binnenbrandje op de uitgeverij naar buiten bracht en vooraan staat het hoofd van de interne oppositie in T.’s uitgeverij: ANNE BENRAAD, “de kleurrijke woordvoerster van wat in’t Engels zo mooi de “disenfranchised” heet, een uitgesproken boegbeeld van de multicultureel diverse emancipatie, generaal in de strijd tegen de witte pest”. (…) “Een derde antagonist is FREDERIK BONS, de CEO van de Wajanggroep waaronder T,’s uitgeverij valt. Hij heeft partij gekozen. Hij heeft zijn handtekening gezet onder het vonnis.” – p. 15

Anne weet Joris, in vertrouwen, nog het meeste te vertellen. Anne vond HET HEDENDAAGS FANATISME een manifest van het kwaad. Het boek ridiculiseert alle heilige huisjes van de moderne maatschappij. Thomas verschool zich achter de vrijheid van meningsuiting onder verwijzing naar Theo van Gogh.

En dan de kinderen Geel:
• Zoon ARTHUR, jurist bij een verzekeringsmaatschappij die zijn voldoening in de techno-muziek zoekt, is eigenlijk de grote afwezige die zich steeds terugtrekt, waarschijnlijk uit angst, onzekerheid en verdriet. Hij laat weten niet met Joris te willen samenwerken.
• Dochter LEONIE daarentegen…vereist een aparte benadering. Leonie heeft zich gespecialiseerd in filosofie in gender en cultuur en is gepromoveerd. Joris besluit een van haar hoorcolleges te gaan volgen. Hij concentreert zich meer op het uiterlijk van Leonie dan op de inhoud van het college. En het contact is “niet geheel volgens het boekje”. Is zij nymfomane? Een relatie heeft ze niet. Dat vindt ze een inbreuk op haar privacy en autonomie. Emoties zijn lastig. Ze is egocentrisch en koud. Joris besluit open kaart te spelen en sluit daarmee ook deze toegangsweg tot meer informatie af.

Belangrijk is het verhaal van ISA, echtgenote van Thomas, schrijfster en illustratrice van kinderboeken, vertrokken cq gevlucht naar hun huis aan de woeste, ruige Ierse kust op de uiterste rand van het continent. In de eerste zin lezen we dat ze alle fotoalbums verbrand heeft alvorens weg te gaan. Wraak, noemt zij het. Een symbolische en zinloze daad. Isa was toch wat vergeten te verbranden…
Zij is van plan in Ierland in alle rust haar leven met Thomas en haar kinderen te overdenken. Buurvrouw Sally van de nabije gelegen B&B is haar tot steun. En heeft ongeveer dezelfde ervaringen als Isa. Al laat Isa zich daar maar mondjesmaat over uit.

DEEL II - p. 103 – 189
Dan staat ineens op eerste kerstdag dochter Leonie voor de deur…. en begint volgens mijn indeling deel II. Er komt eindelijk schot in het verhaal. Er komt meer en meer informatie los. Confrontaties, geheimen, (on)uitgesproken gedachten, trouw en ontrouw en veel (onverwerkt) leed. Leonie forceert een doorbraak in het gesprek met Sally waar Isa zeker niet op zat te wachten. Wraak?


Deel III – p. 189 – tot eind vormt het manuscript, eigenlijk DE BIECHT van Thomas, voorgelezen door Isa in Amsterdam in het bijzijn van haar kinderen en van Anne en Joris. En de afloop. Isa is weer terug in Ierland. Hoe gaat men reageren? Tja… Ik geef geen spoilers weg....


• DE SCHRIJFSTIJL

Een vondst van de schrijfster is de hele ontrafeling van de affaire Thomas G. te vertellen via wisselend vertelperspectief. Daardoor ontstaat een knappe structuur met vrij korte hoofdstukken (met uitzondering van de biecht van Thomas) en de alternerende vertellers verhogen de spanningsmomenten, soms zelfs als een soort cliffhanger doordat er uitstel van informatie ontstaat. Voor mij een verrassende uitwerking. Ook zorgde Noordervliet ervoor dat elke verteller een eigen stijl heeft. Dat lukte meestal wel.

Eigenlijk deed de opzet van dit boek me denken aan het Droste-effect! La mise-en-abyme. Een verhaal in een verhaal, in een verhaal, in een verhaal. Dus, m.a.w. dat boek van Joris is al zo goed als geschreven met Isa als co-writer en gebruikmakend van de transcriptie van Anne’s interview en het manuscript van Thomas, het eigenlijke verhaal! Of heeft hij dat gefantaseerd? Is het manuscript misschien door zijn duistere stiefbroer geschreven? En waarom heeft de Ierse kant, met name Sally, geen eigen stem gekregen? Haar perspectief op het gezin zou zeker aanvullend zijn geweest.

• MAAR WAT VIND IK NU ECHT VAN DIT BOEK?

Heel eerlijk: mijn gevoel is DUBBEL.

Enerzijds, vind ik haar schrijfstijl GENIAAL! Overweldigend mooi geschreven. Prachtige zinnen, mooie metaforen. Herkenbare situaties treffend verwoord. Op elke bladzijde staan wel een paar juweeltjes. Mijn notitieschriftje staat bol met prachtige citaten. Hier volgen er een paar uit deel I.

ISA: “Na een levenslange gevangenschap in de kooi van andermans blikken, voelt de vrijheid naakt.” – p. 20.
LEONIE: “Mijn moeder en ik zijn olie en water: we mengen niet maar verdragen elkaar” (…) De enige die me begreep was mijn oma, totdat ze wegzakte in het alzheimermoeras”. p 38-39.
ISA over het huwelijk met Thomas: “Als onze voorkant, het fraaie, glanzende borduurwerk, echt was, dan ook deze achterkant: de losse draden, de knopen, de lussen, de fouten. Onafscheidelijk. Wat goed gaat in een huwelijk is tegelijkertijd de valkuil.” p. 48-49.
ISA: “Naarmate ik ouder word, wordt die bejegening neerbuigender. Ouderdom geeft een extra duw naar onzichtbaarheid. Al het gekakel van de jongere generaties is één grote poging ons ongedaan te maken. Wie we waren en wat we deden is irrelevant en ridicuul”. P. 50-51.
JORIS over joggen: “de verbazingwekkende toevloed op het traject van te zware, zwetende mannen van vijftig plus die met uitpuilende ogen recht op een orthopeed, een cardioloog of een begrafenisondernemer afstevenen.” p. 77
En heel veel sublieme zinnen over de natuur, het (Ierse) landschap, het weer, enzovoorts.
“Mist en regen hielden vandaag de charmes van het land goed verborgen”. p. 103.

Anderzijds:
Het moet ook gezegd worden dat de taal toch overwegend te erudiet is, de intertekstualiteit is aan de hoge kant, de uitweidingen te lang. Het maakt deze roman te veel en te vol en verplicht de lezer al bij de eerste lezing vaak zinnen tweemaal te moeten lezen. De stijl is te gekunsteld, te doordacht en het is jammer dat dit soms zelfs ten koste gaat van de geloofwaardigheid. Door deze kunstgrepen dreigen de inhoud, de boodschap, de ideeën van de schrijfster te ver van de lezer af te komen staan. En het is moeizaam je in te leven in de personages door het toch wel zakelijke perspectief. Nu had ik alleen sympathie voor Sally omdat zij de meest natuurlijke persoon was. Zij was gewoon zichzelf. Joris komt ook wel wat authentieker over.… Misschien is het de bedoeling van Noordervliet om de lezers op een afstandje te laten kijken en zelf te laten oordelen over deze “andere” wereld.

Eigenlijk kan ik zeggen dat een tweede lezing onvermijdelijk is. Ik vraag me af wat de bijvangst is van zoveel vertoon van eruditie … Datzelfde nadeel ondervind ik ook in sommige romans van Ilja Leonard Pfeiffer. Niet altijd een onverdeeld genoegen.

Nog een minpuntje vond ik de te lange voorleessessie van het manuscript van Thomas. Ook de aanwezigen voelden zich er duidelijk ongemakkelijk bij. Dat was ook hier wellicht de bedoeling, maar toch…. In zijn biecht was alles wel “heel erg”. Het kon haast niet beroerder. Ellende XXXL. Geen wonder dat Thomas het grote zwijgen verkoos boven de waarheid. Alle losse eindjes kunnen onder een noemer gebracht worden: “WAT IS DE WAARHEID” Was het leven van Thomas een groot geheim of een grote leugen?

MIJN WAARDERING IS VIER STERREN. Ik ga voor de tweede lezing.

Zeist, 4 oktober 2020
Wil