Waar twee niet-evenwijdige lijnen elkaar snijden

Historica Maite Karssenberg (Amersfoort, 1989) schrijft voor diverse tijdschriften en is redacteur bij De Nederlandse Boekengids. In 2016 dong zij mee naar de VPRO Bagagedragerprijs, die zij won. De geldprijs stelde haar in staat samen met haar vader een reis te maken naar Iran.  

Haar vader, wiskundige, heeft een grote passie voor mozaïeken. Altijd was hij op zijn zolderkamer bezig met het bedenken van geometrische patronen in de hoop een uniek mozaïek te ontwerpen. Maite, afgereisd naar haar ouders op het eiland Texel, zit met haar moeder te praten aan de keukentafel: “’Hij is weer met zijn mozaïekjes bezig,’ zei mijn moeder. Ze had er haar schouders bij opgehaald en thee ingeschonken.”  

Maite drong, zo zegt zij, nooit echt door tot de kern van haar vaders fascinatie voor de islamitische geometrie, “misschien vanwege de hardnekkige kloof tussen alfa en bèta, misschien door onze verschillende karakters of levensfasen.” Maar wanneer haar vader opgewonden binnen komt stormen uitroepend dat hij een mozaïek ontworpen heeft dat nog nooit door iemand bedacht is, begrijpt zij meteen dat dit de doorbraak is. Dan ontstaat vanzelf het plan om van het ontwerp een echt mozaïektableau te laten maken. Nergens anders dan op die éne plek: Isfahan, het centrum van de islamitische geometrische kunst, dé plaats waar de beste mozaïekmakers verblijven. Vader en dochter gaan samen op reis naar Iran op zoek naar een fabriekje waar haar vaders ontwerp gemaakt kan worden.  

Wat Snijpunt Isfahan aantrekkelijk maakt voor de lezer is dat het naast het interessante onderwerp nog iets meer biedt, zoals de subtitel Een zoektocht van vader en dochter verraadt. Tijdens de reis leert Maite onvermoede kanten van haar vader kennen: zij bemerkt zijn schuchterheid, ook waar het zijn grootste passie betreft. Verontrustend voor haar was de ontdekking dat zíj, anders dan zij gehoopt had, het initiatief moest nemen en dat haar vader met het grootste gemak de vaderrol liet vallen. Ook verneemt zij dat zijn liefde voor islamitische patronen niet samenhangt met zijn liefde voor filosofie. “’Nee,’ zegt mijn vader, ‘geometrische patronen zijn puzzeltjes voor mij.’” Hij meent dat dat ook voor de mozaïekontwerpers gold, dat zij iets wilden bedenken dat bij de architectuur paste. En dat je daarvoor vooral geometrisch moet kunnen puzzelen. “’Het draait allemaal om kennis van wiskundige concepten als spiegelsymmetrie, draaisymmetrie, evenwijdige en loodrechte lijnen, evenwichtige keuzes van scherpe of juist stompe hoeken. Het gaat niet om de religieuze, maar om wiskundige esthetiek,’ zegt mijn vader stellig, ‘wiskunde in dienst van de harmonie!’” De schrijfster voelt trots wanneer haar vader zijn uniek patroon laat zien aan andere deskundigen. Trots die even later plaats maakt voor bezorgdheid als niet meteen door meester-mozaïekmaker Mr. Ghanbari enthousiast gereageerd wordt op haar vaders ontwerp.    

Aan het eind van de reis stelt Maite vast dat haar vader geen wiskundige pur sang is maar dat hij eerder doet aan toegepaste wiskunde: “hij gebruikt de euclidische geometrie en de Perzische ontwerptraditie om nieuwe mozaïeken te ontwerpen.” Zij zag met eigen ogen dat hij, Nederlander, met succes een zaal Iraanse studenten heeft uitgelegd “hoeveel schoonheid en potentie er in hun oude islamitische kunst huist.” En wat heeft de reis Maite’s vader opgeleverd? Een prachtig mozaïek, door hem ontworpen; verder een afscheidscadeau van Mr. Ghanbari: een gele plastic zak vol losse mozaïeksteentjes, die nog voor een verrassing blijken te zorgen, en heel veel lof.  

Snijpunt Isfahan, het eerste boek van Karssenberg, is een prettig leesbaar, persoonlijk verslag van een reis naar Iran. Met in de hoofdrol de fraaie mozaïekkunst plus vele bladzijden met geometrische patronen die uitnodigen tot inkleuren. De mooie bijrollen worden vertolkt door een vader en een dochter, een bèta en een alfa, waarbij de rollen soms ook omgedraaid worden: hij verkneukelt zich regelmatig als een kind van plezier en zij kijkt toe als een bezorgde ouder.