Bill Bryson op de bres voor een mooi Engeland

In het begin van dit humoristische reisverslag toont auteur Bill Bryson ons de Brysonlijn: dat is een lijn van de twee verst uit elkaar gelegen plaatsen van Groot-Brittannië, Bognor Regis in het zuiden en Cape Wrath in het noorden. De bedoeling is om min of meer langs deze lijn door het land te reizen en het zo opnieuw te leren kennen. Ja, ja, alsof Bill Bryson een man zou zijn die het gewoon is zich vast te houden aan een lijn. Alsof hij niet Bill ‘zijspoor’ Bryson zelf is. Alsof hij niet altijd voornamelijk dat doet waar hij maar net het meeste zin in heeft. En inderdaad, van de Brysonlijn merken we in het boek niet veel. Sterker nog, hij bezoekt aanvankelijk zo structureel plaatsjes langs de Engelse kust (in achtereenvolgens het zuiden, westen en oosten), dat ‘De weg naar Little Dribbling’ een ‘De weg naar de kust’ lijkt te worden. Afgezien dan van een aantal hoofdstukken over zijn woonplaats Londen en de omgeving daarvan.

Daar komt bij dat het leesplezier in dit boek aanvankelijk een neergaande lijn vertoond. Het begint hilarisch en we herkennen de ongekende humor van Bryson, die is samengesteld uit onderkoelde Britse humor enerzijds en knallende Amerikaanse oneliners anderzijds. Ook vertelt hij een aantal tot nu toe onbekende, maar beslist markante geschiedenissen, zoals het verhaal over de als utopia bedoelde plek Motopia, waar wilde idealistische plannen onherroepelijk over de kop gingen. Als hij in al die Britse kustplaatsjes die hij steeds bezoekt echter allerlei soorten van verval aantreft, zakt de stemming in en lijkt het boek steeds meer een klaagzang te worden uit de ‘vroeger was alles beter’ hoek.

Maar dan komen we in achtereenvolgens Cambridge en Oxford terecht en slaat de sfeer opnieuw om. Met name in Oxford blijken veel dingen er juist op vooruitgegaan en vanaf dat moment zet Bryson steeds meer voorbeelden van ‘hoe het wel moet’ af tegen voorbeelden van ‘hoe het niet moet’. Ook leeft de humor weer maximaal op. En dan wordt het langzaam duidelijk hoe zeer hij gewoonweg is begaan met het fraaie Engeland (Wales en Schotland komen nauwelijks ter sprake), met zijn prachtige landschap, lieflijke dorpjes, mooie musea en wat niet meer.

Het boek eindigt tenslotte als een begeesterd pleidooi voor het behoud van dat alles. Niet omdat vroeger alles beter was, maar omdat het heel erg de moeite waard is en het geen pas geeft die mooie stukjes maar te laten verloederen. En dan is ook alle ‘wat een pech toch’ gelatenheid die in de hoofdstukken 8 t/m 12 leek te overheersen helemaal verdwenen en probeert hij mensen veeleer aan te sporen om er hun schouders onder te zetten en zorg te dragen voor hun eigen woonomgeving, stad of land. Of ze dat nu als particulier doen of als lid van een bepaalde organisatie of de overheid. En dat is dan een boodschap die ook mensen in andere landen zichzelf ter harte kunnen nemen.