Gespecialiseerde encyclopedie over ecosysteem Noordpool

De Noordpool is een gebied met een heel eigen ecosysteem. Het heeft zijn eigen flora en fauna en er zijn tal van natuurlijke, meteorologische en geologische verschijnselen die nergens anders voorkomen. Dat maakt deze ijs- en sneeuwwereld de moeite van het ontdekken waard. Het gebied is echter ook erg kwetsbaar en heeft meer te lijden van klimaatverandering en milieuvervuiling dan de meeste andere ecosystemen. Het is mede om die reden dat de Vlaamse deskundige Louis Beyens de Noordpool onder de aandacht wil brengen. Dat doet hij in de vorm van een encyclopedie, maar wel een die meer dan gebruikelijk het stempel van de auteur draagt.

Louis Beyens is emeritus hoogleraar biologie aan de universiteit van Antwerpen. Hij specialiseerde zich in de ecologie van koude gebieden, wat ooit begon met onderzoek naar de ijstijden. Om de ijstijden beter te begrijpen, reisde hij naar de Noordpool. Daarna groeide hij ook uit tot een expert voor dit gebied en zou hij tenslotte zelfs als gids gaan fungeren voor andere onderzoekers en reizigers. Dit alles heeft de inhoud van Het hoge noorden gekleurd.

In de basis is het boek zoals gezegd een encyclopedie met lemma’s, maar daarbij wordt geen volledigheid nagestreefd. De auteur koos zelf 96 trefwoorden die hij nader toelicht. De bedoeling die hij in zijn voorwoord aangeeft te hebben is ‘inzicht bieden in het landschap van de Noordpool’ (vaak ook ‘Arctis’ genoemd). Dat idee strookt met de gekozen onderwerpen, die inderdaad grotendeels draaien om zaken die je in het landschap en de natuur van de Noordpool kunt aantreffen. Dier- en plantsoorten komen bijvoorbeeld uitgebreid aan bod en je staat versteld van de hoeveelheid typische natuurverschijnselen die door extreme koude ontstaan. Daarnaast is er veel informatie over de Noordpool in de prehistorie, wat vermoedelijk te maken heeft met de kennis van de auteur over ijstijden. Ten slotte krijgen ook onderwerpen die te maken hebben met de geschiedenis van poolexpedities en wetenschappelijk onderzoek op de Noordpool volop aandacht en wordt een aantal plaatsen geografisch beschreven.

Daarmee is dit dus geen complete encyclopedie van de Noordpool in al zijn facetten. Onderwerpen die minder landschappelijk zijn en buiten de deskundigheid van de auteur vallen, komen er bekaaid vanaf. De Inuit bijvoorbeeld worden regelmatig genoemd, maar hebben geen eigen lemma. Daardoor is dit boek in feite een kruising tussen een meer algemeen populair wetenschappelijk boek over het noordelijke ecosysteem en een daadwerkelijke encyclopedie. Daarbij deelt de auteur zijn persoonlijke ervaringen regelmatig met zijn lezers, wat de persoonlijke insteek nog eens verder benadrukt.

Jammer genoeg is de uitgave ook niet wat je gewend bent bij een moderne encyclopedie aan te treffen. Het is een als gewoon boek ogende paperback. Ronduit treurig is het feit dat er geen echte foto’s in staan. Er zijn wel tamelijk summiere schetsen die gemaakt zijn op basis van foto’s. Deze hebben echter geen enkele toegevoegde waarde en doen onprofessioneel aan. Je kunt de scène die ze uitbeelden nauwelijks voor ogen halen en doorgaans roepen ze vooral het verlangen op de echte foto te zien. Het voordeel van de compacte uitgave is overigens wel dat je het boek gemakkelijk mee kunt nemen op reis, mocht je de Noordpool gaan bezoeken.

Inhoudelijk is de encyclopedie echter beslist de moeite waard. De uitleg bij de lemma’s is uitgebreid en adequaat. Wel is er een zeker instapniveau. Voor kinderen of voor lezers die weinig tot niets afweten van biologie, geologie of ecologie is het te moeilijk geschreven. Voor mensen die juist al veel van het ecosysteem op de Noordpool afweten heeft het daarentegen weinig nieuws te bieden. Wat dat betreft is het boek dus niet voor iedereen even geschikt. Voor diegenen die tussen de twee genoemde uitersten in zitten, kan dat echter anders zijn. Eerder genoemde poolreizigers, maar ook allerlei andere geïnteresseerden kunnen aan Het hoge noorden een verhelderend naslagwerk hebben.