Oorlog tussen rauwe Vikingen en hypocriete Saksen

Het staat nergens vermeld op de omslag, maar ‘Het laatste koninkrijk’ van Bernard Cornwell is het eerste deel uit een inmiddels acht delen tellende serie. Deze draait om de vroege tijd van de Britse Saksen onder en na de tijd van hun koning Alfred de Grote (9de eeuw). Deze wist als eerste het Britse koninkrijk te verenigen, al had hij daarbij bijzonder veel te stellen met Vikingen die het land wilden innemen. Overigens is behalve dit boek nog maar één ander deel in het Nederlands vertaalt (‘De witte ruiter’). Vermoedelijk spreekt deze nogal Engelse geschiedenis ons wat minder tot de verbeelding. Toch ben je misschien bekend met de personages uit dit boek, want het heeft model gestaan voor de serie ‘Vikings’ die op het moment (januari 2015) wordt uitgezonden door Fox.

Vikingen in Engeland
De geschiedenis met de Vikingen is aan de overkant van het kanaal anders dan bij ons in de Lage Landen. Bij ons is het namelijk altijd gebleven bij gewelddadige invallen en roof- en plundertochten. Op de Britse eilanden hebben de Noormannen echter ook expliciete oorlogsexpedities ondernomen om de politieke macht in die landen over te nemen. Vooral Engeland en Ierland zagen ze als geschikte landen om toe te voegen aan het Deense Rijk. Het is tijdens de hoogtijdagen van de oorlog tussen de Saksen in Engeland en de Vikingen dat het verhaal speelt.

Fictieve biografie
Het verhaal wordt in de ik-vorm verteld door Uhtred Uhtredson. Dat is een fictieve persoon die door Bernard Cornwell in het hart van daadwerkelijke historische gebeurtenissen is geplaatst. Wat hij vertelt is zijn eigen levensverhaal. Dat begint als hij in zijn kindertijd als jonge Engelse edelman tussen de Vikingen komt te leven en eindigt in dit boek rond zijn twintigste als er veel is veranderd.

Dat het een biografisch verteld verhaal is, heeft als probleem dat er geen echte plotopbouw is. Er wordt wel toegewerkt naar een soort van climax, maar als plot heeft het weinig om het lijf. Het is grotendeels de loop der gebeurtenissen die wordt verteld, wat niet bovenmatig spannend is. Het voordeel is dat deze opzet een goede kapstok is waar de historische ontwikkelingen in alle geuren en kleuren aan opgehangen kunnen worden zonder dat een externe plotlijn ze steeds weer doorkruist.

Een ander probleem echter is Uhtred zelf. Dat blijkt een man van weinig principes te zijn, behalve dat hij zaken en personen die van hem zijn afgenomen beslist terug wenst te krijgen. Afgezien daarvan is hij nogal oorlogszuchtig. Beide kwaliteiten zorgen voor een strak egoïstische eigen agenda, waar stug aan vast wordt gehouden. Nu kan het best zijn dat Uhtred hiermee historisch gezien als karakter klopt voor de tijd waarin hij leeft, maar als hedendaagse lezer is het soms verdraaid lastig om aan hem te blijven relateren, laat staan dat je hem sympathiek zou vinden.

Cultuurschok
Daar staat tegenover dat zijn tegenstanders, wie het ook zijn, evengoed maar weinig sympathie verdienen. De Vikingen zijn bruut en genadeloos, de Engelsen vreselijk bekakt, hypocriet en onuitstaanbaar vroom.
Uiteindelijk komt daar wel het leukste onderdeel van het boek uit voort: het regelmatige voorkomende onbegrip tussen beide partijen over elkaars culturele achtergronden. Bernard Cornwell heeft hier een uitstekend gevoel voor, wat soms tot ronduit hilarische scènes leidt, wanneer beide partijen weer eens tevergeefs proberen elkaars motieven te doorgronden.

Voor diegenen die geïnteresseerd zijn in deze geschiedenis of in oorlogsheroïek
Dit boek heeft in de Angelsaksische wereld grote furore gemaakt, maar het is dan ook hun geschiedenis. Dat het de onze niet is, wreekt zich waarschijnlijk. Het maakt het boek voor neutrale lezers alleen interessant als je veel interesse hebt voor geschiedenis in het algemeen of misschien die van de Vikingen of Engelsen in het bijzonder. Het vele oorlogsgeklater dat zowel historisch correct als heroïsch wordt beschreven, maakt dat de liefhebbers daarvan aan het juiste adres zijn. Verder is het niet vreemd dat dit boek bij ons minder goed loopt als in sommige andere landen. Hoewel het natuurlijk de vraag is of de tv-serie daar alsnog verandering in zal brengen…