Toegankelijk door een bedrieglijke luchtigheid

Het omschrijven van het oeuvre van de Zwitserse auteur Charles Lewinsky is best wel een uitdaging, want ook met het onlangs vertaalde "Andersen" krijgt hij het voor elkaar om een boek compleet anders dan zijn vorigen te schrijven. Wat zijn boeken nog het meest met elkaar delen is datgene waar Lewinsky zo in uitblinkt: de lezers tussen de regels door laten genieten. Qua opzet is "Andersen" net als zijn experimentele voorganger (de roman-in-documenten "Alleen maar helden") geen traditionele roman, zij het in beduidend minder extreme vorm. De ‘grap’ zit hem in het vertelperspectief.

Lewinsky laat de geest van een volwassen man – Andersen - wakker worden in een foetus in de baarmoeder. Zonder al teveel achtergrond weg te geven blijkt dat de man in een eerder leven in een verder verleden een wreedaard was. Vanuit de buik van zijn huidige moeder krijgt hij een en ander mee van het jaartal waarin hij opnieuw geboren zal worden, anno 2004. Zijn droogkomische commentaar op fenomenen die hij niet kán snappen zijn hier sterren troef. Gewiekst als Andersen is smeedt hij al plannen voor de toekomst, vastbesloten om zijn nieuwe leven zo snel mogelijk naar zíjn wens op de rails te krijgen.

Vervolgens doet de kersverse vader van ‘Jonas’ zijn enthousiaste verslag. De hierop volgende anekdotes getuigen van hetgeen dat Lewinsky zo kenmerkt, oftewel zijn dubbele bedoeling met tekst en context. Want de lezer wéét dat de steeds meer geplaagde ouders zorg dragen voor een nep-kind. De strapatsen van Jonas die hen doet vermoeden dat ze een zorgen- dan wel wonderkind hebben voortgebracht zijn uiteraard de misstappen die Andersen maakt uit onwetendheid, misrekening of onbedoelde slordigheid. En dat is grappig, eens te meer omdat de karakters van de vertwijfelde vader en de berekenende Andersen haaks op elkaar staan.

Maar behalve dat het -overigens weinig door een plot gedreven – verhaal door koddigheid vermakelijk is, is het dat ook op een ander niveau. De ironie spat namelijk van de bladzijden, nog iets waar Lewinsky bijzonder goed in is. "Andersen" is een boek dat draait om de kunst van het liegen, bedriegen en manipuleren en antiheld Andersen krijgt hier genadeloos en aan de lopende band een koekje van eigen deeg. Het is moeilijk en ook niet de bedoeling enige sympathie op te brengen voor de kindman. En passant ziet Lewinsky nog kans om een wel heel interessante filosofie over onze huidige maatschappij te poneren door Andersen woorden in de mond te leggen waar we met zijn allen misschien maar eens even bij stil moesten staan.
Naarmate Andersen/Jonas ouder wordt, is het de vraag of hij uiteindelijk roemloos ten onder gaat- of weet te ontsnappen. Na een niet mis te verstane open einde is het verrassend en bijna paradoxaal hoe begaan en zelfs veelbewogen je ten slotte als lezer reageert.

Al met al is "Andersen" dus opnieuw een indrukwekkend en bijzonder boek van de hand van Lewinsky. Wellicht toegankelijker dan zijn andere romans, niet in het minst dankzij de bedrieglijk luchtige toon die het boek aan slaat. Kijk trouwens eens goed naar de prachtige, zij het ietwat stemmige omslag en merk op dat de handen van de jongen de handen van een volwassene zijn. Een kleine hint naar een boek dat samenhangt van subtiliteiten.