Bijzonder taalgebruik en ongebruikelijke beeldspraak

Al dan niet opzettelijk mysterieus, de achtergrond van Dolores Rodondo, de Spaanse auteur van de mystieke thriller De beschermengel. Haar eerste thriller — Los privilegios del Ángel (2009), waarvan De beschermengel losstaat — is niet in het Nederlands vertaald en alleen haar geboortejaar (1969) en geboorteplaats (San Sebastián) zijn bekend. Verder is er weinig informatie voorhanden, behalve dat ze getrouwd is en twee kinderen heeft. Onbewust ga je je dan ondanks de vlotte foto van een jonge, moderne vrouw op de achterflap afvragen of zij misschien zo’n dorpse Spaanse ‘tot het aanrecht gedoemde’ is. De beslist niet vanzelfsprekende gelijkheid tussen mannen en vrouwen in het Spaanse Baskenland, van oudsher een geïsoleerd en landelijker deel van Spanje, is in haar thriller namelijk een belangrijk thema.

Amaia Salazar is inspecteur bij een politiedepartement gedomineerd door louter mannen. Wanneer zij de leiding krijgt in het onderzoek naar de moord op een jong meisje in haar geboortestreek, wordt haar dat door haar collega’s niet in dank afgenomen. Hun tegenwerking, van één collega in het bijzonder, en haar groeiende vertwijfeling maken Amaia extra kwetsbaar voor de bedrukkende sfeer in haar oude dorp. De Baskische samenleving is doordrenkt met een mystiek geloof, onwillekeurig terug te vinden in de kleinste vorm van bijgelovige rituelen, diepgeworteld in alledaagse bezigheden. Amaia heeft juist die kwellingen uit haar jeugd willen ontvluchten, opgejaagd door een vreselijke ‘heks’ die ze sindsdien krampachtig probeert te vergeten: haar bloedeigen moeder. Nu moet ze er ongewild terugkeren en helaas doet haar geheugen dat ook.

Als Sneeuwwitjes, zo worden het eerste vermoorde meisje, en de anderen die al gauw volgen, gevonden. De vindplekken strak geënsceneerd, met elementen die verwijzen naar andere sprookjes als Hans & Grietje en De rode schoentjes. De moordenaar krijgt de bijnaam “Basajaun”, naar een mythisch boswezen dat volgens legendes in de indrukwekkende wouden rondwaart, oorspronkelijk om de mens en zijn kudde te beschérmen. Het beeld van de zo karakteristieke faun Pan uit de bekroonde film Pan’s Labyrinth van Guillermo del Toro tekent zich scherp af op het netvlies en kleurt de hele setting.
Amaia wordt steeds depressiever. De band met haar man komt onder druk te staan en de toch al niet beste verstandsverhouding met haar twee oudere zussen (als de twee boze ‘stiefzusters’ van Assepoester) daalt tot een dieptepunt. Het uiteenzetten van de familieomstandigheden neemt veel tijd in beslag. Met name in het tweede deel van het boek vertraagt de plot rond de moorden tot een slow motion. Pas in het derde en laatste deel treedt weer versnelling op. Puur historische informatie en filosofische gedachten met name omtrent het occultisme zetten geregeld een voet op de rem. De gekunstelde overdracht van deze informatie is in deze ‘pauzes’ enigszins storend.

Redondo hanteert een bijzonder taalgebruik en met name ongebruikelijke beeldspraak, de ene keer geslaagder dan de andere keer. Regen die een sfeer creëert “even geheimzinnig als een gescheurde bruidssluier” en mensen met haast “als minnaars op weg naar een rendez-vous” zijn weinig voor de hand liggende vergelijkingen. Hoe dan ook dragen ze bij aan de obscure toon die het verhaal zet. Een opmerking als “ze voelde zich eregast van het leven” is van een heel ander kaliber. De tegenstellingen in de stijl zijn vaak groot daar waar banale en poëtische formuleringen met elkaar detoneren. Redondo’s schrijfstijl ‘zwenkt’.

Ondanks hier en daar een gevallen steekje of een draadje dat niet afloopt, gezegd moet worden: het verhaal is bij vlagen bloedstollend spannend. De confrontaties van Amaia met haar geesteszieke, ‘bezeten’ moeder zijn doodeng. De grens tussen het natuurlijke en het occulte is bijna niet te zien door de vanzelfsprekende aanname van bovennatuurlijk (aandoende?) elementen. Zo komt de grip op de werkelijkheid op losse schroeven te staan en krijgt de mystieke sfeer kruipend de overhand.

Deze sfeer, de symboliek en de schets van de Baskische (dorps)samenleving zijn de sterkste punten in De beschermengel. Modern en nostalgisch, sprookjesachtig en gruwelijk tegelijk maar — al is het een beetje appels met peren vergelijken — bij lange na niet zo’n bijzondere en overweldigende sensatie als Pan’'s labyrinth.