Nadenken over vanzelfsprekendheden

Ter gelegenheid van moederdag verscheen De moeder de vrouw van Renate Dorrestein (1954). Het bevat de al eerder verschenen romans Ontaarde moeders (1992) en Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor (2006). Beide boeken gaan vooral over moeders, maar ook over dochters en ouder-kind relaties.

Dat Dorrestein als feministe graag over (sterke) vrouwen schrijft, mag algemeen bekend zijn. De mannen in haar boeken hebben duidelijk een meer ondergeschikte rol. In Ontaarde moeders is Gert een nogal dociele man, die vrij veel overeenkomsten vertoont met Peter uit Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor. Het zijn brave, gezapige huisvaders, die niet snel op de kast te krijgen zijn. Zwiers (ex-man van Bonnie en vader van Maryemma) uit Ontaarde moeders heeft een nogal duister en gewelddadig karakter. Hij is alles wat Gert en Peter niet zijn. Meer smaken zijn er bij Dorrestein qua mannelijke karakters niet.

In beide boeken is er sprake van een soort familiegeheim, waarvan stukje bij beetje de details worden onthuld.

De relatie tussen Meijken en haar zus Bonnie uit Ontaarde moeders is nooit goed geweest. Meijken wordt nog steeds geleefd door haar moeder, die altijd al alles beter heeft geweten. Meijken is verreweg het boeiendste karakter in het boek; het geheim dat beschreven wordt en pas op de laatste bladzijde ontrafeld is, draait om haar.

Haar zus Bonnie heeft haar opvoeding ook als verstikkend ervaren. Ze heeft haar dochter Maryemma achtergelaten bij Zwiers, haar ex-man.

"Later, als ze groot genoeg is, zal ze me dankbaar zijn. Voor haar niet die verstikkende symbiose - en geloof me, ik weet waar ik het over heb. Ik ben zelf aan een moeder overgeleverd geweest. Wij allemaal, toch? We zouden dus allemaal wijzer moeten zijn."

Toch pakt alles voor iedereen anders uit dan ze zich hadden voorgesteld. Het leven blijkt niet maakbaar te zijn. Iedereen ervaart onvermogen om het leven naar zijn of haar hand te zetten.

In Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor is het wat zure hoofdpersonage Heleen in de overgang. Ze heeft geen zin meer in seks en moet haar aandacht verdelen tussen haar werk, haar gezin en haar moeder, die afasie heeft na een hersenbloeding. Ook in dit boek is sprake van een dochter, die in haar jeugd meer aandacht had willen hebben van haar moeder. Nu haar moeder vanwege de hersenbloeding grotendeels afhankelijk geworden is van zorg, ontdekt Heleen dat zij het op haar beurt misschien wel even moeilijk vindt om haar moeder liefde te betonen als haar moeder het indertijd vond om Heleen liefdevolle aandacht te geven. De reden voor deze emotionele verwaarlozing wordt ook pas aan het eind van het boek duidelijk. De verhaspelde taal van de moeder van Heleen zorgt wel voor wat luchtigheid in het boek, evenals de expliciete verwijzingen naar het dagboek van Bridget Jones.

"In de hal zat de receptioniste te gniffelen boven 'Het dagboek van Bridget Jones'. Hoe benijdenswaardig om geen andere zorgen te hebben dan je gewicht, je alcoholconsumptie, je pogingen om te stoppen met roken en het veroveren van Mark Darcy. Mijn knelpuntenlijstje zag er anders uit. Ik was meer een Bridget Jones-voor-gevorderden. Lang zo grappig niet."

Dorrestein hanteert een prettig leesbare en diepzinnige stijl, met hier en daar een knipoog. De vrouwelijke personages zijn zonder uitzondering interessant om te volgen, de mannelijke komen er nogal bekaaid vanaf. De spanning in haar boeken wordt zorgvuldig opgebouwd. Qua thematiek zijn de boeken nog steeds relevant; relaties tussen vrouwen onderling in en buiten het gezin zijn van alle tijden en ook de problematiek rond een opname in een verpleeghuis is actueel. Ontaarde moeders en - in mindere mate - Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje voor zijn boeken die aanzetten tot nadenken over alles wat je tot nog toe als vanzelfsprekend hebt ervaren.