Bedachtzame roman

Het boek der fluisteringen bevat het relaas van de Armeense diaspora, opgetekend door de verteller die van jongs af aan onder de tafel zat, wanneer zijn beide grootvaders zachtjes en bedachtzaam spraken over hun volk, zongen of murmelden. Standplaats is het Roemeense Focsani, waar het kerkhof een centrale plek inneemt, waar de bomen en bloemen eerder bloeien dan elders. Daar waar houten kruisen staan, heeft de dood te haastig toegeslagen.
Het zijn meest rijke en intellectuele vluchtelingen die leven van de handel. Velen hebben niet alleen te lijden gehad van de Turken, maar ook van Stalin en Hitler. Op iedere feestdag worden ze herinnerd aan de doden, die vertegenwoordigd worden door foto's en een belangrijke rol is weggelegd voor de klaagvrouwen, die weten hoe het lijk verzorgd moet worden, opdat de ziel niet over de aarde gaat dolen en zich vrij kan bewegen in die andere wereld. Ceremonies die ervoor zorgen dat de nabestaanden in beslag worden genomen door taken en niet overmand worden door emoties.
Oom Simon was waterzoeker geweest; hij liet zich leiden door de smaak van de aarde. Toen hij na zijn repatriëring naar Armenië terug was gekeerd in Roemenië, was hij opgelucht om weer zachte aarde in plaats van stenen aan te treffen. In die aarde wilde hij sterven en dezelfde dag nog opende de aarde zich voor hem. Dit vormt de aanleiding voor het volgende fragment over verlangen:
"Ieder boet op zijn eigen manier voor zijn verlangens. De plaats waar je je vestigt, bezit niet genoeg ruimte voor alles wat je wenst te bewaren. Iets wat van jou is, is in zekere zin ook van die plaats. Als je van plaats verandert, geef je dus bepaalde dingen op en krijg je er dus andere voor in de plaats. Je vervult een verlangen, maar opent de deur naar een ander. Elke open wond is het begin van een reis of een opgegeven reis, naarmate je geneest, verwond je jezelf".
Het is een traag en bedachtzaam boek, met prachtige beeldende zinnen, maar ook lange alinea's en hoofdstukken Je moet echt rust, tijd en aandacht hebben. de weemoedige toonzetting doet me denken aan het werk van Gyorgy Konrad en Amos Oz.