‘Vanbinnen en vanbuiten’ wil te veel van alles zijn en is daardoor alles net niet

Bij het bekijken van het boek ‘Vanbinnen en vanbuiten’ vraag je je meteen af voor welke doelgroep het bedoeld is. De vrolijke, bontgekleurde kaft met in het zwart de vormen van een meisje en enkele schattige konijnen doen vermoeden dat het een kinderboek is. Het verhaal laat je daaraan twijfelen. Novah Panburg – kortweg Nomi – leeft het perfecte leven. Ze heeft een lieve familie, een geweldige baan en een relatie met haar grote liefde Fos waarmee ze in hotelkamers leeft. Als één van de zekerheden in haar leven wegvalt weet ze niet hoe ze daarmee om moet gaan. Na een avond stappen gebeurt er iets wat ervoor zorgt dat ze in de wereld in haar hoofd belandt. Deze wereld bestaat uit het stadje Klein Breinoord, waar vanuit onder andere Nomi’s emoties worden aangestuurd en waar beestjes wonen die commentaar geven op Nomi’s leven. Ze begint aan de lange tocht terug naar de werkelijkheid, geholpen door de beestjes en door haar zusje Biek.

‘Vanbinnen en vanbuiten’ is het debuut van Corina Onderstijn, die met haar korte verhalen eerder al prijzen won bij verhalenwedstrijd Fantastels. Dit boek is genomineerd voor een andere prijs voor verbeeldingsliteratuur: de Harland Awards Romanprijs. Dat schept natuurlijk hoge verwachtingen. Het boek is lastig in een bepaalde categorie in te delen. De titel, cover en het deel van het plot over de beestjes in Nomi’s hoofd lijken erop te wijzen dat het een kinderboek is, maar Nomi is zelf een volwassen personage met problemen die meer volwassenen hebben. Kinderen zullen zich niet in haar herkennen. Uiteindelijk is het daardoor toch meer een verhaal voor volwassenen, al maken de beestjes en de vele woordgrapjes het echter een beetje kinderlijk.
In het boek wordt terloops verwezen naar “de nieuwste film” van Pixar. Hierbij is het onmogelijk om niet het verband te leggen met ‘Binnenstebuiten’, de in 2015 uitgekomen animatiefilm over het meisje Riley. Ook hier wordt een reis door iemands hoofd beschreven. Zelfs de titels lijken op elkaar. Waarschijnlijk is dit alles puur toeval. Er zijn ook genoeg verschillen, zoals de leeftijd van de persoon om wie het gaat en de reden van de reis. De gelijkenis is echter te opvallend om de verhalen niet onbewust met elkaar te vergelijken. Hoewel ‘Binnenstebuiten’ wel echt bedoeld is als film voor kinderen die ook voor volwassenen leuk moet kunnen zijn en ‘Vanbinnen en vanbuiten’ toch op een volwassen doelgroep lijkt te richten, slaagt die eerste er het beste in om volwassenen te vermaken met de geslaagde grapjes en originele kijk op de wereld in je hoofd.
Net als in de film ‘Binnenstebuiten’ zijn ook hier in ‘Vanbinnen en vanbuiten’ aantal dingen goed gevonden. “Gedachtegangen”, “Digibees” en “Databees” en “HersenSpinsels” die eigenlijk “Webmasters” blijken te heten zijn vondsten die blijk geven van veel fantasie. De benamingen voor fruit (“sinaasatie”, “synapsappels”, “hartisjokken”, “peercepties”, “citrusten”) zijn ook best grappig en goed bedacht, maar het fragment waarin Nomi al deze namen hoort gaat te lang door waardoor het uiteindelijk niet grappig meer is (tegen de tijd dat het gaat over minder leuke vondsten als “meloeders”, “rabarbaars” en “blablabladeren” wordt het bijna irritant). Dat geldt voor wel meer dingen, zoals de introductie van de man van Biek en de voortdurende opmerkingen van de beestjes. Het is het allemaal nét niet. Het boek wil te veel: op een serieuze manier aankaarten dat iedereen anders is, beschrijven wat liefdesverdriet met je kan doen, een interessant verhaal vertellen over hoe je hoofd werkt en ondertussen ook nog grappig zijn. Hierdoor voelt vrijwel alles net niet uitgewerkt genoeg.
De relatie tussen de zussen Nomi en Biek is goed beschreven, met onbegrip, kibbelpartijen en vooral heel veel liefde. Dat ze koosnaampjes voor elkaar gebruiken is heel realistisch, alleen na de derde keer dat ze elkaar “zoesje” noemen is het leuke daar wel vanaf. De personages komen redelijk tot leven. Ze hebben hun eigen angsten en bijzonderheden. Alleen Fos blijft redelijk ongrijpbaar en oppervlakkig. Dit is echter waarschijnlijk expres gedaan, want voor Nomi blijft hij ook ongrijpbaar.
De vorm die voor het verhaal gekozen is komt gekunsteld over. Een verslag is verre van origineel en in dit geval werkt het niet goed. Het heeft geen meerwaarde en zorgt juist voor verwarring omdat in het begin onduidelijk is hoe de fragmenten die in Nomi’s hoofd spelen in de tijd passen. Aan het eind komt er wel een verklaring voor deze vorm. Buiten dat zitten er nog een aantal kleine onvolkomenheden in het boek. Zo lopen de dialogen niet allemaal helemaal lekker en zijn ze niet altijd volledig logisch.
Wat voor de personages zelf duidelijk is, is dat niet altijd voor de lezer. Nomi gaat zelf wel begrijpen hoe de wereld in haar hoofd zou moeten werken, maar voor de lezer blijft dit soms nog vaag. De beslissing om niet alles uit te leggen of voor te kauwen is prijzenswaardig, maar iets meer uitleg was af en toe wel op zijn plaats geweest. Daarnaast is het einde iets te gemakkelijk en daardoor onbevredigend. Het komt iets te perfect samen en er hoeft te weinig moeite gedaan te worden. Gelukkig is het einde niet te sentimenteel en is niet alles ineens opgelost.
Als fantasyboek is het niet heel erg origineel. Het aankaarten dat iedereen anders is lijkt het voornaamste doel te zijn van het boek. Uiteindelijk is het vooral een verhaal over liefdesverdriet en hoe je daarmee om kunt gaan en over hoe belangrijk het is je eigen eigenaardigheden en die van anderen te accepteren. Als zodanig is het meer geslaagd dan als fantasyverhaal over de wonderlijke wereld in je hoofd. Dat is aan de ene kant jammer, maar aan de andere kant heeft dit onderdeel van het boek ook de meeste potentie.
De ondertitel van het boek is “Wat als het alleen je fouten zijn die je uniek maken?”. Het gaat echter niet zozeer om fouten, maar om eigenaardigheden, om “onvolkomenheden”, voor zover je dat mag zeggen over mensen. Overstijn slaagt er aardig in om te laten zien welke eigenaardigheden mensen kunnen hebben en deze maken de personages zeker uniek, alleen wordt er soms iets te simpel over gedacht. ‘Vanbinnen en vanbuiten’ is zeker een leuk en vermakelijk boek, maar blinkt nergens echt in uit waardoor het uiteindelijk niet genoeg opvalt en net niet boven de middelmaat uitkomt.