He allang too

Cartoonist Peter van Straaten heeft het niet meer mogen meemaken, het #metoo-gekrakeel. Maar hij zou ervan gesmuld hebben, cartoongewijs dan. Sterker nog, he too was de collectieve verontwaardiging over seksueel machtsmisbruik járen voor. Van Straaten maakte al decennia geile venten, potsierlijke ouwe lullen en bazen met losse handjes vakkundig en genadeloos belachelijk. In dat opzicht is deze bundeling van een 150-tal seksisme ontmaskerende grappen niet nieuw. Wel dat je vandaag soms lichtjes beschaamd bent dat je ermee dúrft te lachen…

Managers in krijtstreeppakken die op dameskonten tikken, naar de borsten van hun secretaresse grijpen, passief agressief over het bureau van ‘de nieuwe’ hangen of gewoonweg aankondigen iets te willen gaan drinken: vóór vorig jaar kon je met deze cartoons van Peter van Straaten nog vrijelijk lachen. Dat je er vandaag soms een beetje ongemakkelijk bij bent en hooguit wat kunt grinniken, wijst toch op een veranderende tijdgeest. Een cartoon waarop een dame in een drukke menigte tot driemaal toe ‘niet doen’ zegt tegen de grijnzende man achter haar was tot voor #metoo gewoon grappig. Vandaag eerder treurig.

Het is goed dat de cartoons niet langer louter herkenning oproepen, maar ook verontwaardiging: grensoverschrijdend gedrag en ongewenste seksuele intimidatie zijn vandaag werkelijk geen loze begrippen meer. Wat dat betreft is deze bundeling mooi op tijd. Het expliciet neerbuigende gedrag van – uitsluitend – mannen in deze cartoons is vandaag echter nog weinig realistisch, vermoed ik. Maar dat kan ook aan mij liggen. Allicht wil ik ze niet te eten geven, al die mannetjesputters die menen dat hun eigen vrouw of vriendin (of vage kennis) op stel en sprong beschikbaar is. Hetzelfde met de preutse of naar liefde hunkerende vrouwen in de cartoons: ook wat dat betreft kun je vandaag eerder van uitzonderingen spreken, al is naïviteit van alle tijden.

Niet altijd botsen de mannen in van Straatens seksuele universum op een njet: vaak genoeg zijn beide partners bereid, maar zelfs in die cartoons worden de heren in hun hemd gezet: ‘Ik vind alles best, als je daarna maar naar je eigen flat gaat.’ Of: ‘Hoe weet ik zeker dat dit niet zomaar een bevlieging van je is?’ Of: ‘Ach gekkie, jij bent helemaal niet te oud voor mij!’ Op geniale manier zet van Straaten de alfamannetjes prettig te kakken.

De tekeningen zijn zoals altijd prachtige zwart-wit tableaux waaruit de kunde van Peters pen blijkt. Haast elke cartoon herinnert eraan wat een knap tekenaar van Straaten was. Hoe hij met een minimum aan pennentrekken een sfeer, een interieur, een personage wist neer te zetten. De cartoons zijn zo sterk dat ze vaak inwisselbaar zijn, en dat gebeurt dan ook: ook in deze bundel staat er eentje tweemaal met telkens een ander onderschrift. Dat kun je gemakzuchtige recyclage of publieksbedrog noemen, ik noem het liever een bewijs van de letterlijk veelzeggende kracht van de tekening. Wat echter wel enigszins stoort, is dat cartoons (mét dezelfde tekst) gewoon hernomen worden in verschillende bundelingen. Uiteraard passen sommige cartoons aan verschillende kapstokken, maar het is voor de verzamelaar een beetje verlakkerij.

In de lopende #metoo-discussie wordt al eens geopperd dat de slinger dreigt door te slaan. Zo gaven onder meer Franse dames, onder leiding van Cathérine Deneuve, aan dat ze toch nog graag complimentjes krijgen. In deze bundel is er één cartoon die dat ook al een beetje aanraakt, waarin een man zijn boze vrouwelijke collega zegt: ‘Ik zeg alleen maar “wat ziet u er vandaag weer heerlijk uit”… Mag dat óók al niet meer?’ Ook zo’n grap, waarin je aanvankelijk de dame bijtreedt, krijgt vandaag alweer een nieuwe laag: zo blijven de jaren oude cartoons van Peter van Straaten zichzelf vernieuwen. Benieuwd hoe we er over nog eens een paar decennia naar kijken…