Afstandelijke snapshots

Denk aan een fotoreportage van zwartwitfoto’s. De foto’s zijn prachtig, bijna kunstzinnig, en door te kiezen voor zwart-wit boven kleur wordt een soort afstandelijk effect bereikt. Lastig is alleen dat er net niet genoeg foto’s zijn om een samenhangend verhaal te vertellen. De reportage is niet echt een reportage, maar meer een fotocollage, waar de rode draad maar spaarzaam in te ontdekken is.
Vertaal nu de fotoreportage naar een boek, en dan heb je Laat de dood slapen van Anna Jansson. Jansson schrijft prachtig, en weet de gevoelens van haar personages mooi bloot te leggen; erg kunstig gedaan. Maar het lijkt wel of hetzelfde effect bereikt wordt als bij zwart-wit foto’s, waar het gewone van het plaatje naar de achtergrond verdwijnt, en een soort vervreemding optreedt. Tel daarbij op dat de informatie maar fragmentarisch tot je komt, alsof er stukjes in het verhaal overgeslagen worden, en je kunt je een beetje voorstellen hoe lastig het is om in het plot van deze thriller te komen.
Het begint allemaal met Adina, die er van overtuigd is dat ze een man heeft aangereden. Inspecteur Maria Wern ontfermt zich over de vrouw uit Estland, en brengt haar naar huis, waar Adina’s man vertelt dat zijn vrouw in de war is. En dat terwijl ze hoogzwanger is: geen ideale situatie, natuurlijk.
Maria heeft helaas maar weinig tijd om zich verder in Adina’s situatie te verdiepen. Om te beginnen is er geen reden voor politieonderzoek, en daarnaast heeft ze het enorm druk. Op haar werk krijgt ze, als pesterij, zonder reden een hele rits nachtdiensten te draaien, haar gezin ziet ze amper, wat leidt tot spanningen met haar man, en tot slot doet ook haar vriendin Karin een beroep op haar. Karin is eindelijk, na vele behandelingen, zwanger, en maakt zich zorgen.
Verschillende lijnen in het verhaal komen bij elkaar wanneer een patiënte van een vruchtbaarheidskliniek zelfmoord pleegt, Adina dood in bad wordt gevonden en in het plaatselijke ziekenhuis een van de transportmedewerkers verdwijnt. Maria probeert de samenhang tussen deze zaken te ontdekken, wat maar moeizaam gaat door tegenwerking van haar chef.
Allemaal goede gegevens voor een spannend verhaal, en elk van de personages en gebeurtenissen is mooi beschreven, maar het blijven afstandelijke snapshots in zwart-wit. Nergens kom je lekker in het plot, je blijft een buitenstaander die van grote afstand naar de verschillende foto’s staat te kijken, je ziet dat het op zich mooie plaatjes zijn, maar het verhaal in zijn geheel ontrafelen kost wel erg veel moeite. Blijkbaar zag Jansson dat uiteindelijk ook, want tegen het eind van Laat de dood slapen gaat ze ineens heel veel uitleggen, in een stijl die amper bij de rest van het boek past. Daarmee laat ze zien dat mooi kunnen schrijven toch nog iets anders is dat een goed verhaal kunnen vertellen.