Aangrijpend levensverhaal

The less you know the sounder you sleep is gebaseerd op het levensverhaal van de Siamese tweeling Masha en Dasha Krivoshlyapova uit Rusland. Ze zijn geboren in 1950 in Moskou en overleden in 2003. De Britse Juliet Butler werkte in die periode in Rusland en kwam als journaliste in contact met de tweeling die toen 38 jaar oud was. Ze interviewde hen en ze werden goede vrienden. Butler besloot hun verhaal op te schrijven.  

Masha en Dasha zijn na hun geboorte weggehaald bij hun moeder en hebben hun leven doorgebracht in ziekenhuizen en staatsinstituten. Als Siamese tweeling met een gedeelde bloedsomloop en twee aparte zenuwstelsels waren ze een ideaal wetenschappelijk onderzoeksobject voor de Russische autoriteiten. Door het onderzoek van Butler wordt duidelijk wat voor verschrikkelijke experimenten de tweeling heeft moeten ondergaan. Ook komen tijdens het onderzoek van Butler details over hun moeder boven water, waar de tweeling geen weet van had.  

Als lezer maak je de ontwikkeling van de tweeling mee van kinderen tot volwassenen en leer je ze goed kennen. Masha en Dasha zijn twee heel verschillende persoonlijkheden. Dasha is intelligent, gevoelig, aardig voor anderen, onzeker en onderdanig. Ze denkt niet dat ze zonder haar sterke en moedige zus kan. Masha is grof in de mond, wreed, egoïstisch en slaat haar zus regelmatig. Masha drijft altijd haar zin door zonder rekening te houden met haar zus. Ondanks alles houdt Dasha enorm veel van haar zus. Dasha droomt ervan om een eigen lichaam te hebben en een eigen leven te kunnen leiden. Ze wil graag naar school, een opleiding doen en een baan om mee te werken aan het communisme, net zoals iedereen. Butler vertelt het verhaal vanuit het perspectief van Dasha om juist haar nu een stem te kunnen geven omdat ze tijdens haar leven altijd in de schaduw van haar zus stond.  

Het boek maakt pijnlijk duidelijk hoe het is om als invalide op te groeien in een Russische maatschappij. Een maatschappij die in de tweede helft van de twintigste eeuw enorme politieke veranderingen heeft doorgemaakt: van het communisme van Stalin tot aan de beginnende democratie van Putin. De impact die dit heeft is subtiel in het boek verwerkt. Zo wordt de Sovjet-Unie gepresenteerd als het beste land ter wereld en is het communisme het systeem voor een perfecte samenleving. Een samenleving waarin niet altijd de volledige waarheid verteld wordt en waar invaliden weggestopt worden in instituten. Masha en Dasha leren al snel dat ze door de buitenwereld als monsters gezien worden en daarvoor begrip moeten hebben:  

“It’s your duty to be patient with those who are traumatized by your appearance.”

Als Masha en Dasha een keer in West-Duitsland zijn, verwonderen ze zich erover dat ze gewoon over straat kunnen:  

“No one looks at us. It’s as if we’re not Together any more… We’re free to walk around with everyone else. We can sit in a café for everyone else. We can stay in a hotel for everyone else. Over here, we are everyone else. We’re normal.”  

The less you know the sounder you sleep verwijst naar een Russisch gezegde dat vaak tegen kleine kinderen gezegd wordt: stel maar geen vragen want je hoeft niet alles te weten. Dit is symbolisch voor het Russische systeem, waar overheden de burgers niet volledig inlichtten omdat zij niet alles hoefden te weten.  

Dit is een boek over het achterhouden van de waarheid, over liefde, hoop en overleven, maar ook over de eenzaamheid van nooit alleen kunnen zijn. De harde werkelijkheid in het verhaal komt keihard binnen en ook al is het einde niet onverwachts, het is toch hartbrekend. Helaas is het boek door de schrijfstijl en opbouw nergens spannend of ben je nieuwsgierig naar hoe het verdergaat. Het is geschreven als een verslag met een opsomming van gebeurtenissen. Hierbij hebben de hoofdstukken soms als titel een korte samenvatting waardoor de verrassing al weggegeven is. Dat is jammer.