“Tree or not tree, that was the question.”

Wie zijn wij? Waar komt ons DNA vandaan? Acht procent van ons DNA blijkt van retrovirussen afkomstig te zijn. Hoe komt het dat de MRSA-bacterie zo snel resistent is geworden tegen verschillende antibiotica? Het blijkt dat genen van bacteriën voorkomen in het genoom van insecten, schaaldieren, fruitvliegjes en zelfs in humane tumoren. Dit zijn zomaar wat onderwerpen die langskomen in The Tangled Tree van David Quammen.  

Quammen begint zijn boek met een korte introductie over de evolutietheorie van Charles Darwin en over de theorieën van zijn voorgangers zoals Wallace, Hitchcock en Lyell. De theorie van Darwin gaat er vanuit dat verschillende soorten zijn ontstaan door natuurlijke selectie. Hierbij worden genetische veranderingen van ouders op kinderen overgebracht (verticale gen overdracht). Ook legt de auteur een aantal feiten uit die je kunt vinden in studieboeken, zoals de dubbele helix structuur van DNA-moleculen en hoe de volgorde van nucleotiden in het DNA een code vormt voor eiwitten.  

In The Tangled Tree beschrijft Quammen de recente ontwikkelingen op het gebied van de ‘geschiedenis van het leven’. Zo legt hij uit hoe Carl Woese, door ribosomaal RNA te onderzoeken, ontdekte dat er naast eukaryoten en prokaryoten een derde rijk bestaat: de archaea. Woese nam de archaea op in zijn nieuwe fylogenetische stamboom: de ‘tree of life’.  Lynn Margulis ontdekte dat eukaryoten zijn ontstaan door endosymbiose van verschillende soorten bacteriën. De mitochondriën in eukaryoten zijn ontstaan uit bacteriën. Dit geldt ook voor de chloroplasten in plantencellen.  

Ook werd het proces van horizontale gen overdracht ontdekt. Dit is het proces waarbij genetisch materiaal tussen verschillende soorten wordt uitgewisseld. Dit kan plaatsvinden door middel van conjugatie, waarbij uitwisseling van genetisch materiaal plaatsvindt door fysiek contact tussen twee cellen, of door middel van transductie, waarbij het genetisch materiaal door een virus wordt overgebracht van de ene op de andere cel. Het lijkt erop dat horizontale gen overdracht een grote rol heeft gespeeld tijdens de evolutie. Door horizontale gen overdracht vervagen grenzen tussen verschillende soorten. Het is dan ook moeilijk om dit weer te geven in een ‘tree of life’.              

“The limbs of the tree of life are intertangled.”  

Quammen vertelt hoe wetenschappers met elkaar de samenwerking opzochten, over de moed die soms nodig is om nieuwe, radicale theorieën te lanceren, hoe sommige wetenschappers pas na vele jaren gewaardeerd en erkend worden, over nieuwe data, nieuwe antwoorden, nieuwe ideeën en theorieën in de loop van de tijd. Dit maakt zijn boek veel meer dan een studieboek.              

“Biology, like physics, …, is a work in progress.”  

Quammen legt duidelijk uit. De onderwerpen zijn voor een leek redelijk goed te volgen. Toch is een basiskennis van de microbiologie en biochemie zeker wel handig. De zwartwit afbeeldingen in het boek zijn eenvoudig maar duidelijk. Het boek is voorzien van een index en uitgebreide bibliografie waaruit de gedegen voorbereiding van Quammen voor dit boek blijkt.  

Met The Tangled Tree heeft Quammen een interessant boek geschreven met een nieuwe kijk op de evolutie voor zowel de geïnteresseerde leek als voor de doorgewinterde wetenschapper die geïnteresseerd in de geschiedenis van de wetenschap. Hij laat zien hoe flexibel en intrigerend bacteriën zijn. The Tangled Tree staat op de longlist van de National Book Award for Nonfiction.