Leuk oud worden onder leiding van VPRO-dwarsligger Rik Zaal

Bij mijn ouders in de kast stond altijd een boekje met de titel ‘Bent u ook van gisteren’, met brommerige columns van de vergeten journalist Henri Knap. Rik Zaal, journalist en voormalig programmamaker van VPRO en AT5, is nu ook van gisteren. In zijn autobiografische Zeventig  beschrijft Rik hoe dat voelt. Niet altijd gemakkelijk, maar toch, er valt nog een hoop te genieten.

Rik Zaal - wie was dat ook alweer? 50-plussers, zeker die uit de progressieve kringen, herinneren zich de vlegelachtige VPRO-radiomaker en zelfverklaarde (blz. 120) mooie jongen vast nog wel. Anderen kennen hem misschien uit de Volkskrant. Hoe gaat de zeventigjarige ermee om dat hij een ouwe knar is? Best goed. Rik heeft zichzelf al eens opnieuw uitgevonden als schrijver van reisgidsen, en nu als auteur. Al eerder verscheen zijn roman Verlorenzoon.com. Terwijl menig hippie versuft van de Korsakov in het verpleeghuis rondwankelt, is Rik dus maar mooi aan zijn derde carrière bezig.

In Zeventig  vind je in totaal 56 bespiegelingen aan de hand van een raamwerk dat steeds begint met ‘je merkt dat je ouder wordt als…’. Rik merkt bijvoorbeeld heel erg dat hij ouder wordt als iemand in zijn gezicht zegt dat hij vroeger toch zo’n knappe man was. Die worsteling met het uiterlijk komt regelmatig terug. Mensen uit het mediawereldje zijn vaak ijdel en Rik is daar geen uitzondering op. Hij beschrijft eerlijk hoe moeilijk hij het heeft met die rimpels. Dat pleit voor hem. En ons helpt het onze eigen onontkoombare vergrijzing te doorstaan.

‘Be nice to people on your way up, you may meet them again on your way down’ was nooit Riks motto. De stukjes waarin hij terugkijkt op zijn leven zijn redelijk mild, al wil hij zich nog steeds niet excuseren bij mensen die hij boos heeft gemaakt. En dat zijn er nogal wat. VPRO-directeuren, collega-programmamakers en wie al niet uit het Hilversumse moesten het ontgelden. Maar goed, wie denkt er niet met enige gêne terug aan zijn jonge, betweterige ik?

Aan conservatievelingen en bangeriken heeft Rik een broertje dood. Daar schrijft hij bevlogen en goed gedocumenteerd over. Creationisten die menen dat God de wereld 'one fell sweep' heeft gecreëerd krijgen er flink van langs. Als het over pensioenen gaat komt de oude dwarsligger pas écht boven. Belachelijk dat mensen zoveel geld apart leggen voor ‘later’.

Fascinerend is te lezen hoe Rik zijn eigen oude werk beziet: hij betrapt zichzelf erop dat hij zegt dat hij ‘iemand anders’ was toen hij zijn Spanjereisgids schreef. Een snel iemand die gewoon vlug van A naar B wilde zonder oog voor de schoonheid van de natuur onderweg. Die snelle Rik van vroeger mist hij wel een beetje. Begrijpelijk: de livesessies met Frank Zappa die hij opzette, waren baanbrekend en over zijn programma’s met Theo van Gogh werd bij talloze koffieapparaten gediscussieerd. Op zijn boeken komen met een beetje geluk hoogstens veertig reacties…

Rik heeft een vlotte journalistieke pen. Zijn bespiegelingen zetten je af en toe behoorlijk aan het denken. De structuur is soms wel een beetje rommelig: dan weer gaat het over de toestand in de wereld, dan weer over persoonlijke zaken. Zeventig  is vooral leuk vanwege de boodschap die je tussen de regels door leest. Jezelf een paar keer opnieuw uitvinden, genieten van (door Rik zelf nog steeds ergens verafschuwde) ‘kleine dingen’, oog voor de schoonheid van de natuur en lekker schrijven - zo kan je nog leuk bezig zijn op je ouwe dag.