Dichterlijke verzetsheld in woelig Iran

'Ahmad Torkash-Vand had nooit kunnen bevroeden dat de mist waarin het dorp die vroege zomerochtend was gehuld de loop van [de] geschiedenis zou veranderen.'

Ahmad is nog maar tien jaar als zijn vader, getraumatiseerd oorlogsveteraan, door een plotseling opkomende mist denkt dat de Russen komen en van de minaret bij de moskee springt. Van schrik raakt Ahmad zijn stem kwijt. Er groeit tegelijkertijd iets onverzettelijks in hem. Heeft het ermee te maken dat van elke tweede generatie in zijn familie de eerste zoon voorbestemd is onsterfelijk te worden? Geen zegen maar een vloek, overigens: als ze vader worden, zullen ze hun zonen zien sterven. Steeds als er iets heftigs staat te gebeuren, worden de katten actief. Misschien wraak omdat de mensen hen hebben verdreven? En aan wiens kant staan ze eigenlijk, qua politiek? Realiteit en mystiek vervloeien.

Eenmaal verhuisd naar Teheran ontwikkelt Ahmad zich tot dichter. Zo weet hij meisjes te betoveren en mensen op te ruien. Hij schaaft er net zo lang aan tot de woorden gaan gloeien. Een van zijn poëtische uitingen zal een wapen worden in de opstand tegen de Sjah. Zijn stem heeft hij nog steeds niet terug: bij voordrachten beweegt alleen zijn mond – iemand anders maakt het geluid. Maar hij zet door. Ahmad komt zelfs in het parlement als aanhanger van volksheld Mossadeq, die de olie-industrie wil nationaliseren.

Iran zucht immers onder het bewind van de zelfverrijker Sjah Reza Pahlavi. In een land vol oliebronnen gaat het licht regelmatig uit omdat het geen raffinaderijen heeft. De geheime dienst pakt de ondertussen de ene na de andere tegenstander op. Op Bloedwoensdag worden 37 demonstranten doodgeschoten. Revolutie hangt in de lucht. De Sjah gaat ervandoor. Zal Ahmad hier met succes doorheen rollen of zal hij vermorzeld raken in het geweld?

Ali Araghi studeerde klassieke talen in Teheran, verliet Iran op zijn 30e en werkt nu als vertaler in de VS. Verhalen van zijn hand verschenen in verschillende tijdschriften. 'Met historische fictie kan ik laten zien dat de geschiedenis van Iran niet alleen uit incidenten en grote gebeurtenissen bestaat,' vertelde hij aan boekensite Lithub. Kicken dat Nieuw Amsterdam het aandurft zo’n boek uit te geven.

Het wemelt van de bijfiguren in dit boek, wat het ingewikkeld maakt om te volgen. Moeder Pooran. Sergej, de Russische soldaat die reïncarneert in een kat. Jeugdvriend Salman, die Ahmad later in allerlei andere rollen tegenkomt. De oude Khan. Homa, met wie hij trouwt en dochters Leyla en Lalah krijgt. En dan al die politieke omwentelingen… Sommige recensenten knapten daar behoorlijk op af. Het moet een hele puzzel zijn geweest voor Nan Lenders en Anneke Bok dit allemaal begrijpelijk te vertalen.

En toch – heerlijk om je in coronatijd te kunnen onderdompelen in een cultuur die we nauwelijks kennen. Zo ben je in je hoofd toch op reis. Echt zo’n boek dat je twee keer moet lezen om de compositie te waarderen. Denk Nino Haratischwili’s Het achtste leven in het land van Scheherazade. Is Araghi de nieuwe Garcia Màrquez, zoals The Chicago Review of Books al enthousiast schreef? Dat moeten we misschien nog even afwachten. Voor een debuut is dit in elk geval een bijzondere prestatie.