Geslaagd zkv-debuut van 70-jarig theatericoon

Zeer korte verhalen kennen geen inleiding of opbouw. In een paar honderd woorden moet er iets stáán. Een conflict wordt opgelost. Of niet, dat kan natuurlijk ook. Precies dat laatste doet Warner van Wely in verhaal nr. 93 (van de 145 in dit debuut) over de beroemde actrice die op een terrasje twee mannen vlakbij een grote foto van haar in de krant waarderend hoort bespreken. De laatste drie van de in totaal 10 regels:  

Ze praten, lachen, ze hoort haar naam een paar keer genoemd worden, maar naar haarzelf kijken ze niet. Geërgerd staat ze op, rekent af en gaat naar het toilet. Als ze haar handen wast ziet ze in de spiegel een voor haar volstrekt onbekend mens.  

Pats. Is het personage in de war? Lijkt ze in het echt zo weinig op haar mediapersoonlijkheid? Wordt hier afgerekend met een hang naar ijdelheid? De lezer mag het oplossen. Knap, jezelf als schrijver dwingen juist géén context te geven. Of je een vuurpijl afsteekt. Aansteker erbij en boem. Er hoeft zelfs geen pointe in te zitten. Zie zkv nr. 60 over ‘een land voorbij Transsylvanië’. Op een paar regels na is dit het hele verhaal:  

Men leeft er uitsluitend met het kortetermijngeheugen. Men wisselt er constant van baan, van woonhuis, kinderen wonen in telkens wisselende kindertehuizen. Omdat iedereen zo is, werkt dit zonder problemen. Alles gaat hier bij vooruitbetaling. […] Sekstoeristen die denken in dit land een mooie slag te kunnen slaan komen bedrogen uit. Er heerst hier strikte monogamie, doordat de inwoners iedere dag en elk uur verliefd raken op telkens dezelfde partner. In dit gebied leven echtparen in een constante roes van eerste verliefdheid.  

Einde. Klaar. Droog-humoristische, persoonlijke herinneringen, beschrijvingen van alledaagse momenten, absurde vertellingen, slices of life - het rolt er allemaal met gemak uit, met het ritme van prozagedichten. ‘Ik denk dat veel van deze verhalen poëzie zijn,’ zei Van Wely in het radioprogramma Nooit meer slapen. De uitzinnig enthousiaste uitgever (‘overdonderde verrassing’) heeft wel een beetje gelijk als hij schrijft dat de verhalen uitdijen in het hoofd van de lezer en het brein nog lang bezig te houden.  

Van Wely (1945) heeft een bewogen carrière achter de rug. Hij studeerde filosofie en wiskunde en was jarenlang artistiek leider van experimentele locatietheatergezelschappen als Dogtroep. In het radioprogramma vertelde hij over zijn ideeën en teleurstellingen: in de wiskunde proberen we met succes voorbij Euclides te komen, in de filosofie voorbij Aristoteles. Maar: ‘In het drama gelden nog steeds de wetten van de oude Grieken. Performance art was een doorbraak, maar daar kun je tegenwoordig met bijna niemand meer een gesprek over voeren.’  

Bijna was de leeuw uitgebruld (‘ik kom bijna nergens meer’), maar nu heeft hij een nieuwe uitweg gevonden voor zijn creatieve energie: het nabije en het niet-bestaande op papier zetten. Zo schopt hij nu dus als auteur dogma’s over opbouw of eenheid van tijd, plaats en handeling omver, net zoals hij dat eerder in het theater deed. ‘Binnen die kleine dingetjes kan je alles doen.’ Overtuigend debuteren op je zeventigste, het kàn.