Speaking Names in Het veld en verder

(Je hoeft niet te schrikken, spoilers, nauwelijks aanwezig, worden van te voren duidelijk aangekondigd)

Dol ben ik op literaire foefjes en speaking names vind ik misschien wel een van de leukste. Vooral als ze net voldoende verborgen zitten dat je er volledig overheen kan lezen als je geen interesse in hebt. Geregeld gebeurt het me dan ook dat ik die namen volledig over het hoofd zie en dan is een leesclub wel weer de juiste plek om samen te ontdekken dat een auteur zo’n truc heeft toegepast. En als je er eenmaal weer op let, dan ontdek je het natuurlijk meteen ook en het volgende boek dat je leest. De reden dat ik dit artikel schrijf is omdat we tijdens de leesclub van Het veld tot de ontdekking kwamen dat er speaking names (of programmanamen - karakternamen allegorische namen) in zaten. Zonder spoilers over het boek hier weg te geven wil ik hier even aandacht voor op mijn blogspot.

Literatuurlessen, Sara Burgerhart en Karakter
Tijdens mijn literatuurlessen heb ik het gemist dat dit bestond, die namen die iets zeggen over het karakter of de rol die het personage heeft in het verhaal. Een jaar of zes á zeven geleden, toen mijn dochter literatuurlessen kreeg, las ik alles wat zij moest lezen voor school over literatuur lekker met haar mee. Zo las zij een kort verhaal waarin speaking names gebruikt werden en dit concept werd uitgelegd. In het Nederlands heet dit programmanamen maar dat vind ik geen interessant woord dus dat gebruik ik verder niet. Natuurlijk dacht ik direct dat het iets nieuws was, dat ik het nog nooit eerder meegemaakt had. Ik werd snel uit mijn droom gehaald toen in eerste instantie Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van Betje Wolff en Aagje Deken werd genoemd. Dit boek heb ik nog niet gelezen maar dat ken ik zeker wel uit mijn literatuurlessen. Volgens mij was een van de belangrijke lessen over dit boek juist dat het vol staat met namen die iets zeggen over de eigenschappen die de personages hebben die in het boek voorkomen. Het volgende boek dat genoemd werd was Karakter van Ferdinand Bordewijk. Dat boek staat in mijn top 25 en ja, ik weet dat er in mijn puberjaren ook genoemd werd dat de namen betekenis hadden. Mijn ogen werden nog groter toen in die tekst twee andere voorbeelden genoemd werden: Roodkapje en Sneeuwwitje. De namen van de dwergen zal ik maar niet meer noemen want dat dit speaking names zijn is nu wel overduidelijk. Hoe kon ik nu denken dat ik nooit over dit foefje, deze literaire kunstgreep gehoord had. In ieder geval, sinds die periode let ik er graag op. En ja hoor, ik lees er geregeld overheen.

 
Meester Mitraillette
Voordat ik naar de namen van Het veld overstap, want daarom begon ik over dit fenomeen, wil ik nog even kwijt dat ik tijdens het broeden op dit artikeltje las in Meester Mitraillette. Je voelt hem al aankomen denk ik. De titel van het boek spreekt boekdelen. Toch duurde het tot halverwege het boek voordat ik het doorhad dat ook de auteur van deze roman op een heel mooie manier gebruik gemaakt heeft van speaking names. Dus Nathalie, Wendy en Evy, ik hoop dat we achter de schermen nog flink zullen discussiëren over die namen.
Voor de lezers van Firmin van Sam Savage wil ik nog even melden dat ook de naam van onze heldhaftige rat een speaking name bleek te zijn. Zijn naam betekent Kordaat - Sterk - Resoluut. Hier kwam ik achter door het lezen van Meester Mitraillette.

Er zijn natuurlijk nog heel wat voorbeelden te noemen. Ze liggen op het puntje van mijn tong, tintelen in mijn typende vingers en dwarrelen door mijn hoofd. Waar kwam jij onlangs, of mogelijk langer geleden, speaking names tegen?

Namen in Het veld
Vanaf hier ga ik proberen om geen spoilers te spoilen en ik denk dat dit goed gaat lukken ondanks dat ik namen van personages noem uit het boek en mogelijk daar een karaktertrek beschrijf of misschien de naam koppel aan iets wat in de roman voorkomt. Dit komt omdat Seethaler dit vaak op een ludieke manier verwerkt heeft in het boek. Zelfs nadat je leest wat hier beschreven is zul je moeten zoeken en nadenken. Er is goed over nagedacht. Ook bevat de roman veel personages waarvan enkelen met een heel kleine rol waardoor het noemen van namen hier niet direct tot grote onthullingen zal leiden. Als je echt volstrekt niets wil weten over deze roman, dan moet je nu niet meer verder lezen. Weet je wat? Kom dan terug als je het boek uit hebt. Ik weet zeker dat je dan iets extra’s vindt hier.

Bij de leesclub van de roman Het veld van Robert Seethaler stuitten wij deelnemers ergens op een stuk tekst dat wij niet goed konden duiden. Gezamenlijk probeerden we de onderliggende boodschap te achterhalen en plots zei iemand over het personage dat haar achternaam Aberius was. Dat lijkt op aberratie en dat betekent (ver)dwalen maar ook kwijtraken. Dat was een hint. Daarnaast lijkt Aberius ook een beetje verwant aan abortus. Door deze betekenissen samen te voegen was het stuk tekst beter te begrijpen.

Door Aberius – verdwalen – kwijtraken – abortus kregen we het idee dat er misschien meerdere namen een betekenis hadden.

Saskia, Miranda en ik gingen op zoek naar enkele namen en vonden dit:

Heim – huis: eerste huis, thuis
Navid – goed nieuws
Leydicke – likeur/drank
Reynart – de vos
Avenieu – van avenir, toekomst, in dit geval geen toekomst
Martha – heerseres
Baehr – bloot, naakt, bastaard
Landman – landbouwer, aankoop van land
Sophie – levenswijsheid
Gerd – speer
Heribert Kraus – heerser van het thuisland
Heide Friedland
   Heide – edele, adelheid
   Friedland – vrede of van friedhof: begraafplaats
Peter Lichtlein
   Peter – betrouwbaar, rotsvast (Petrus)
   Lichtlein – lichtje (rotsvast geloof in het pad dat hij moet volgen)
Harry – komt van Henry, samenvoeging van Heim en Rik
   Heim is dan erf, woonplaats of huis
   Rik is heerser: heerser van het land 
Hannes Dixon
   Dixon is machtig, dapper, heerser
   Hannes betekent God is genadig

De roman werd voor ons nog mooier door het vinden van deze namen. Ze gaven iets extra's 

* Voor verdere duidingen verwijs ik naar vraag 3 van de leesclub van het veld.

Boeken en verhalen die we bedachten
- Van den vos Reynaerde
- Donald Duck, Guus Geluk, Micky Mouse, Lampje
- Personages van Harry Potter, denk aan Severus Snape, Lupus
- Persoanges van Max Havelaar, Droogstoppel is een prachtig voorbeeld
- Diverse strips zoals Asterix, Guust Flater, Kuifje
- Een dove oude dame
- De klokkenluider van de Notre Dame