Dierenverhalen

In dierenverhalen spelen dieren de hoofdrol. De auteur kan de dieren grondig bestudeerd hebben en het gedrag van de dieren in zijn of haar boek beschrijven. Ook kan de auteur zich ingeleefd hebben in wat deze dieren denken of voelen.

In veel dierenverhalen worden er echter ook menselijke eigenschappen aan de dieren toegekend (antropomorfisme). De dieren lijken dan heel menselijk in hun gedrag en gedachten. Vaak gaat het verhaal stiekem eigenlijk over mensen en probeert het een boodschap mee te geven of mensen aan het denken te zetten.

Dierendag komt eraan en dus heb ik drie boeken gelezen waarin dieren de hoofdrol spelen.

De boeken

Firmin - Sam Savage

Firmin is een rat die boeken verslindt, eerst letterlijk, later ook figuurlijk. Geboren en getogen in de kelder van een boekenwinkel ontwikkelt hij een grote liefde voor literatuur en leest hij allerlei klassiekers. Terwijl de rest van het gezin de boekenwinkel verlaat, blijft Firmin in de boekenwinkel. Hij verhuist slechts van de kelder naar de winkel zelf. Firmin begint na te denken over een doel in het leven en zoekt dit ook in zijn geliefde boeken. Daarnaast begint Firmin steeds meer behoefte te krijgen aan menselijk contact. Een boek over gebarentaal inspireert hem en zodoende begint hij met het leggen van contact met mensen.

De rol van dieren in dit verhaal. Dit verhaal gaat over Firmin, die een ander soort rat is dan zijn soortgenoten. Als klein ratje is Firmin nog dierlijk, het gaat vooral om melk drinken en knagen. Al snel vermenselijkt Firmin echter: Hij leest, kijkt films, speelt piano. Daarnaast zijn ook zijn gedachten menselijk. Zo denkt hij na over het doel in het leven en reflecteert hij ook op zijn gevoelens en inbeeldingsvermogen:

Ganz darvon abgesehen, wäre es Rache an einem Phantom gewesen, da nun klar war, dass es den Norman, den ich gekannt und geliebt hatte, überhaupt nicht gab, dass ich ihn mir in Wirklichkeit nur eingebildet hatte, das Ergebnis eines Riessenmissverständnisses, für das allein ich verantwortlich war.

Daarnaast is Firmin bewust van zichzelf. Zo benoemt hij eigenschappen van zichzelf en staat hij ook stil bij zijn uiterlijk (wat hij overigens verschrikkelijk vindt, hierdoor ontwijkt hij spiegels zo veel mogelijk). Ook dit zijn menselijke trekken.

Lezen want als boekenliefhebber herken je je meteen in de liefde die Firmin voor boeken voelt. Diverse bekende boeken komen in Firmin voorbij. Daarnaast is de rat aandoenlijk, vooral als hij gebarentaal probeert te gebruiken en cadeautjes voor Norman meeneemt. Af en toe heb je het wel een beetje met dit ratje te doen.

Recensie. Mijn recensie vind je hier.

De belofte van de wolven - Dorothy Hearst

Kaala is de enige welp uit het nest wolfjes die gespaard blijft, haar broertjes en zusjes worden gedood en haar moeder verbannen. Ondanks dat ze in leven blijft, wordt ze slechts getolereerd in de roedel. Ze blijft nu eenmaal het kind van een buitenstaander. Toch sluit ze vriendschap met twee andere welpen uit de roedel en gezamenlijk weten ze de uitdagingen die de roedel aan de jongen welpen stelt te volbrengen. Het wordt steeds lastiger als de leider Kaala hierin begint te dwarsbomen en Kaala stiekem contact zoekt met een mensenkind. Het is verboden voor wolven om in de buurt te komen van mensen, maar Kaala wordt als een magneet naar ze toegetrokken. In het conflict tussen mens en wolf heeft Kaala nog een belangrijke rol te spelen.

De rol van dieren in dit verhaal. De wolven in dit verhaal komen grotendeels realistisch over. De gedragingen van de wolven worden op een natuurlijke manier beschreven en Hearst lijkt zich goed in hun gedrag en mogelijke gedachten verdiept te hebben. Zo beschrijft ze bijvoorbeeld het gedrag van een welp die ter orde geroepen wordt:

Met mijn oren zo plat tegen mijn kop en mijn lijf zo laag mogelijk tegen de grond gedrukt bleef ik zitten.

Toch is er ook gedrag dat minder natuurlijk voorkomt, zoals het vertellen van de legende over mensen en wolven en het communiceren met de mensen.

Lezen want het is een sfeervol verhaal waarin de wolven met aandacht beschreven zijn.

Recensie. Mijn recensie vind je hier.

Waterschapsheuvel - Richard Adams

Waterschapsheuvel gaat over konijnen. Als het helderziende konijn Vijfje een visioen krijgt, verlaten een aantal konijnen de kolonie om een nieuw thuisland te gaan vinden. De reis is niet zonder gevaar, maar het lukt ze om een geschikte locatie te vinden. Op het moment dat ze aan de holen willen beginnen, ontdekken ze een belangrijk minpunt: ze hebben geen vrouwtjes! En laten vrouwtjes nu net degenen zijn die de holen graven! Noodgedwongen gaan de mannen zelf aan het werk, maar toch moeten ze op zoek naar vrouwtjes om het voortbestaan van hun nieuwe kolonie te waarborgen. Die zoektocht brengt hen in contact met een andere kolonie, Efrafa. Ondanks dat deze kolonie een overschot aan vrouwtjes heeft, verloopt het meenemen van de vrouwtjes niet zonder slag of stoot.

De rol van dieren in dit verhaal. De hoofdrolspelers in dit verhaal zijn konijnen. Richard Adams beschrijft de konijnen zoals we die kennen: de manier van lopen, eten, wonen. Toch hebben de konijnen ook duidelijk menselijke trekken meegekregen. Zo hebben de konijnen in dit boek een geheel eigen cultuur, bestaande uit een eigen taal, godsdienst, verhalen en gebruiken. De konijnen hebben ook ieder een eigen persoonlijkheid en soms vergeet je dan ook dat je over konijnen aan het lezen bent. Het schrikbewind dat in Efrafa gevoerd wordt en de militaire georganiseerdheid in deze kolonie doen ook zeer menselijk aan. Dit verhaal lijkt dus een combinatie te zijn van het beschrijven van dierlijk gedrag en gedachten én van het toekennen van menselijk gedrag aan dieren.

Lezen want het is een verrassend boek en zeker niet iets wat je verwacht bij een boek over konijnen. Nu is het konijnenleven niet altijd even interessant (op een gegeven moment weet je wel dat ze hun holen uitgaan om gras te eten), maar de mythische verhalen houden het verhaal boeiend en vanaf het moment dat Efrafa in beeld is, wordt het verhaal ook daadwerkelijk spannend.

Recensie. Mijn recensie vind je hier.

Een korte vergelijking

Firmin en Waterschapsheuvel gaan beide over knaagdieren, maar daar houdt de overeenkomst dan ook wel op. Firmin heeft weinig echt dierlijke trekken meer, terwijl de konijnen uit Waterschapsheuvel zich nog duidelijk gedragen als konijnen. Hierin lijkt dit boek op De geheimen van de wolven, waarin de wolven ook heel natuurlijk beschreven worden.

Een andere overeenkomst tussen Waterschapsheuvel en De geheimen van de wolven is dat de dieren in deze boeken hun eigen legendes hebben die belangrijk voor hen zijn en aan nakomelingen doorverteld worden. In beide boeken zorgt dit ervoor dat de dieren toch niet helemaal natuurlijk overkomen.

Firmin en De geheimen van de wolven lijken dan weer op elkaar door de band met mensen die de dieren vormen. Zowel Firmin als Kaala hebben behoefte aan contact met mensen en beide weten vriendschap te sluiten met een mens. In beide verhalen is er ook sprake van een conflict in de dier-mens relatie: Alhoewel beide uiteindelijk een mensenmaatje vinden, zijn veel andere mensen niet zo van hen gecharmeerd. Zo wordt Firmin als ongedierte gezien en de wolven als prooi.

Welke dierenboeken hebben jullie gelezen?