Recensie: Geestesziekte respectvol gefileerd
In 2020 verschenen bij uitgeverij Ambo|Anthos.
Phineas' feest van Sophie Tak
Johannes is het zwarte schaap van de familie Ouwenaer. Met zijn grillige gedrag ontregelt hij het leven van zijn ouders en zussen. Als dan eindelijk die laatste druppel de emmer doet overlopen valt het gezin definitief uit elkaar. Vader Hilmar kiest voor een kluizenaarsbestaan, moeder Tanneke zakt weg in een depressie, Adelien stort zich op de wetenschap van het brein en Lea sticht een gezin dat almaar groter wordt. Johannes zelf lijkt van de aardbodem verdwenen. Tot hij na twintig jaar opduikt, vast van plan zijn opwachting te maken op het kraamfeest van zijn neefje Phineas. Het ophanden zijnde weerzien zet ieders zekerheden opnieuw op losse schroeven. Zou het mogelijk zijn nader tot elkaar te komen, of zijn de breuklijnen onherstelbaar?
Sophie Tak is Neerlandicus en doceert Nederlands. In haar studietijd voerde ze de redactie over literair tijdschrift Moxi, waarin ze ook zelf verhalen en columns publiceerde. Ze schreef recensies voor Trouw en was redacteur van vakTaal. Ze woont met haar gezin in Deventer.
Recensie: Geestesziekte respectvol gefileerd ****
Door Marvin O.
Eenentwintig jaar zijn er verlopen sinds Hilmar Ouwenaer zijn gezin in de steek liet. Destijds stelde hij zijn vrouw Tamarinde (Tanneke) voor de keuze: zijn zoon Johannes eruit, of hij eruit. Het werd uiteindelijk allebei. Tanneke bleef achter met dochters Adelien en Lea. Sindsdien hoorden ze van geen van beide mannen nog iets. Maar nu is Lea bevallen van haar zoveelste kind, zoontje Phineas. Ze zal spoedig een kraamfeest houden. Max, een vriend van Lea, weet waar Hilmar zich bevindt, maar heeft dat nooit aan de familie verklapt. Hij vraagt hem om als zijn invité mee naar het feest te komen en zijn familie voor het eerst opnieuw te zien. Op hetzelfde ogenblik duikt ook Johannes weer op en ook hij zal op het feest aanwezig zijn.
Sophie Tak (44) is Neerlandicus en doceert Nederlands aan volwassenen. Ze schreef al verhalen, columns en recensies, en riskeert nu een volwaardig debuut. Phineas’ feest is een roman waarin alle leden van een vijfkoppig gezin gevolgd worden, terwijl ze proberen te leven met de impact van een geestesziek gezinslid op hun onderlinge relaties. Tak zaagde en timmerde vijf jaar lang aan het boek, zonder dat iemand er iets van mocht lezen. Twee weken na publicatie was het al aan een tweede druk toe.
'Hilmars hoofdstuk komt daarom wat minder tot zijn recht. Als je het aan het eind van het boek herleest, is het veel duidelijker en mooier.'
In evenveel hoofdstukken worden de vijf gezinsleden gefileerd. Hilmar ligt als eerste op de snijplank en het is even in het verhaal komen. Zoon Johannes is de geesteszieke, maar bij aanvang vraag je je toch meteen af of het misschien erfelijk is, want Hilmar gedraagt zich behoorlijk vreemd. De familieleden zijn ook nog onbekenden, dus het is wat aftasten. Hilmars hoofdstuk komt daarom wat minder tot zijn recht. Als je het aan het eind van het boek herleest, is het veel duidelijker en mooier.
Met Adelien als tweede komt er schot in het verhaal. Het wordt niet minder vreemd, maar er tekenen zich patronen af in deze vreemdheid. Verbanden worden duidelijk, oorzaken en gevolgen klikken in elkaar, en de schrijfster brengt de innerlijke belevingswereld van ieder gezinslid treffend naar het papier toe. In Adeliens hoofdstuk komt ook Johannes al opzetten. In zijn eigen hoofdstuk, dat als derde volgt, wordt diezelfde ontmoeting tussen hen beiden opnieuw bekeken, maar dan vanuit Johannes’ visie. Dat is het moment waarop het boek ook echt helemaal tot zijn volle wasdom komt. De geesteszieke Johannes bekijkt de dingen heel anders dan zijn hoogintelligente zus. Maar vanuit zijn leefwereld is er met zijn redeneringen niks mis. Het is heel logisch en realistisch gebracht. Misschien doorprikt een professional dit wel, maar voor de gemiddelde lezer die zelden of nooit met geestesziekte te maken krijgt, werkt dit verhaal heel verhelderend zonder ook maar één seconde belerend of spottend te worden.
'De verscheurende tweestrijd van een moeder die moet kiezen tussen haar man en haar zoon, wordt heel empathisch gebracht.'
Lea, de zus die het kraamfeest geeft, komt als vierde aan de beurt en ook zij krijgt met Johannes te maken. Opnieuw lezen we beide visies op diezelfde ontmoeting en valt op hoe anders twee mensen hetzelfde kunnen interpreteren. Met moeder Tanneke wordt het boek afgesloten. De verscheurende tweestrijd van een moeder die moet kiezen tussen haar man en haar zoon, wordt heel empathisch gebracht. Ze sukkelde na het vertrek van man en zoon in een depressie en hoe ze daar weer uit raakte, is zowat het enige aan het boek dat geforceerd aanvoelt.
Het einde is wat onbevredigend. Na een zeer mooie, gefaseerde opbouw waarin de levens van alle personages eerst uit elkaar breken en vervolgens misschien toch weer ineen zullen haken, had de afsluiter wellicht wat meer aandacht verdiend. De gezinsleden zijn allemaal heel verschillend en de auteur brengt dat goed, en het valt te verwachten dat ze allemaal verschillend op de uiteindelijke climax zullen reageren. Een overkoepelend hoofdstuk als afsluiter, waarin dat voor de nieuwsgierige lezer nog enige invulling kreeg, was in dit geval welkom geweest.
Meer lezen over problematische familiebanden
Marvin O. is man, echtgenoot, vader, leesveelvraat. Leest alles wat los en vast zit en leest altijd en overal. Hij is Hebbanrecensent voor de genres sciencefiction en fantasy, literatuur en thriller.
profielMeer recensies van Marvin:
- Plantage Wildlust: Veel potentieel, uitwerking erg karig
- Strovuur: Tragiek en humor gaan fijn in elkaar over
- Laten we er het beste van hopen: Een witte raaf
- Weersverwachting: Fijn, maar snel uit en even snel weer vergeten
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
