Voor de liefhebbers van drama, niet van mysteries

Een podcast, een boek een popalbum en mogelijk nog een tv-serie; de debuutroman Astronaut van veelzijdig kunstenaar Tomias Keno (1990) maakt onderdeel uit van een bijzonder project. De inmiddels populaire podcast 'De zaak van de astronaut' beet de spits af, hoewel het verhaal daarin min of meer verder gaat waar de roman eindigt. Hij is dan ook niet nodig om het boek te begrijpen. Het album komt later dit jaar uit. Voor nadere informatie is er een website, die je ook via een QR-code in het boek kunt bereiken.

Keno is auteur, singer-songwriter en scenarist. Hij studeerde aan de Koningstheateracademie in Den Bosch en stond zowel in de finale van de Grote Prijs van Nederland als van het Amsterdams Kleinkunst Festival. Verder schreef hij nummers voor anderen en publiceerde hij enkele korte verhalen.

In de zomer van 2005 werd in het Britse Sheerness een man gevonden wiens identiteit lang een mysterie bleef. Hij zei geen woord maar maakte wel tekeningen van piano’s, waardoor hij bekend werd als Pianoman. Op hem baseerde Keno het personage van de astronaut, waar zijn hele project om draait. Ook dat is een man die zomaar ergens wordt gevonden, geen woord zegt en zijn identiteit op geen enkele manier prijsgeeft. Ook hij maakt tekeningen, maar dan van sterrenstelsels, wat hem de bijnaam Astronaut oplevert.

In de roman draait het verhaal niettemin vooral om vijftigplusser Angela en haar inmiddels 26-jarige geadopteerde zoon Rocko, een vondeling uit Nigeria. Angela leeft al drie jaar gescheiden van Rocko en haar ex-echtgenoot Hein, maar wel nog in hetzelfde naamloze Brabantse dorp. Als ze op een avond een vreemde man op haar oprit ziet staan, geeft ze hem een optater met een schep in de veronderstelling dat het een junk is of een bewoner van het nabijgelegen asielzoekerscentrum. Ze lijkt de man om het leven te hebben gebracht, maar niet veel later zit hij tot haar grote verbazing springlevend aan haar keukentafel. Dat is het begin van een korte periode waarin de aandoenlijke maar sociaal onaangepaste Astronaut in het leven blijft van zowel Angela als Rocko en die levens flink beïnvloedt.

Ondertussen ondernemen zowel moeder als zoon pogingen te achterhalen wie hun ongewone gast is en waar hij eigenlijk thuis hoort. In tegenstelling tot wat de flaptekst suggereert, blijft het echter bij probeersels. Het project wreekt zich hier. Bepaalde informatie wordt achtergehouden om de podcast mogelijk te maken. De Astronaut fungeert vooral als katalysator in allerlei drama dat zich rondom Angela en Rocko ontwikkelt, maar als een soort van stripfiguur.

Het moet gezegd dat zowel moeder als zoon hierbij een interessante karakterontwikkeling doormaken en tegen heel wat zaken anders aan gaan kijken. Maar helaas is dat een proces dat lange tijd in vrij simpel taalgebruik met korte zinnen wordt weergegeven. Het is taal die past bij de gezichtspunten van zowel Angela als Rocko, die beiden laagopgeleid lijken te zijn, maar die weinig doet voor de lezer. Tegen het einde verandert dat wel nog, wanneer het drama toeneemt en allerlei emoties hoog oplopen. Dan komt Keno alsnog met beeldende metaforen en beschrijvingen om de lezer alle pijn en ellende volop mee te laten voelen. Dat is knap gedaan, maar valt wel rauw op het dak van de hierop niet meer voorbereide lezer.

Ook onverwacht is het pakket aan zware thema’s dat de lezer krijgt voorgeschoteld, waaronder zaken als discriminatie, asielzoekers en rellen rond AZC’s of de worstelingen van adoptiekinderen. Het verhaal draait er veel meer om dan om het mysterie rond de geheimzinnige man. Waarbij de Nederlandse samenleving en zijn bewoners opmerkelijk negatief en onsympathiek worden weggezet, vooral door de wrokkige Rocko.

Dat maakt het toch een beetje oneerlijk. Om lezers te trekken met zo’n opgewekt multidisciplinair project en een boeiend klinkend mysterie en ze dan zoveel drama en ongenoegen uit te serveren. Deze roman is niet slecht gedaan, maar de astronaut en zijn mysterie hadden beter verdiend.