Uit balans

Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ studeerde Engels en Literatuur en heeft een Master in Creative Writing. Sinds 2009 werkt ze als redacteur voor Saraba magazine. Haar verhalen zijn in verschillende literaire tijdschriften en bundels verschenen. Haar roman Alles wat had kunnen zijn stond op de longlist van de Booker Prize 2023 en werd uitgeroepen tot Boek van de Maand door Hebban in september 2023.

Sinds de vader van Ẹniọlá zijn baan als docent kwijtraakte, leven hij en zijn familie in armoede. Ẹniọlá doet klusjes voor de kleermaker en bedelt als het nodig is, maar droomt ervan om naar een goede school te kunnen. Wúràọlá is een veelbelovende jonge arts in opleiding, zij komt uit een rijke familie en haar leven lijkt volmaakt. Maar achter de façade blijkt haar verloofde Kúnlé, zoon van een opkomend politicus, helemaal niet zo’n voorname man. Wanneer Ẹniọlá door een andere politicus geronseld wordt om voor hem te komen werken, komen zijn armoedige leven en dat van de rijke Wúràọlá ineens akelig dicht bij elkaar.

De enorme kloof tussen arm en rijk, huiselijk geweld, onderwijs en cultuur, het huwelijk en politieke corruptie. Adébáyọ̀ stipt het allemaal aan in haar vuistdikke roman, maar het is te veel. De auteur wil te veel en rent zichzelf in haar ambitie voorbij. Waar de verschillende werelden waarin arm en rijk leven heel goed zijn uitgewerkt, blijven de andere thema’s te oppervlakkig en weet de auteur met haar verhaal niet geheel te overtuigen.

‘Waarom zou ik jou als reden gebruiken om mijn God te beledigen? En hoe dan ook, laten we zegen dat God me zal vergeven als ik jou dit geld onthoud, zal alajobi me dan ook vergeven? Zullen de voorouderlijke geesten die op dit terrein rondzwerven me niet achtervolgen tot de dag van mijn dood omdat ik zo gierig ben geweest jegens jou?’

Het verhaal is geschreven tegen de achtergrond van de Yoruba cultuur. Veel woorden in het Yoruba blijven in de roman gehandhaafd, soms levert dit wat onduidelijkheid op maar over het algemeen draagt het bij aan de authenticiteit van het verhaal en wordt uit de context wel enigszins duidelijk wat er bedoeld wordt.

Daar waar het einde van het boek leest als een trein en echt spannend wordt, heeft Adébáyọ̀ in de eerste driekwart van haar roman te veel tijd nodig om haar verhaal neer te zetten. Door de snelle en niet afgeronde afwikkeling aan het eind blijft de lezer met veel vragen over, daar waar de auteur aan het begin van de roman elk detail tot in de puntjes uitwerkt. Het geheel is daarmee uit balans waar het opbouw van het verhaal betreft en het begin wordt daarmee langdradig.

Adébáyọ̀ is een verhalenverteller, maar had meer ruimte nodig gehad om dit verhaal tot een goed einde te brengen. De roman geeft een interessant inkijkje in een cultuur die voor de meeste Westerse lezers ver weg zal voelen en dat is de grootste verdienste. Tegen het eind is het verhaal onvoldoende uitgewerkt om echt blijvende indruk te maken.