Banale Nederlandse levens onder de loep

Daniël Rovers (1975) schrijft in verschillende genres. Bij uitgeverij Wereldbibliotheek verschenen naast zijn nieuwste roman Vergeten meesters ook de romans Elf en Walter. Ook verscheen van zijn hand een essaybundel en een reisboek waarin naast de verschillende reisbestemmingen vooral de observaties over de wereld centraal staan.

In Vergeten meesters maken we kennis met vijf museumrondleiders die elk hun geheel eigen leven hebben naast hun werk bij het Dumas (Rijksmuseum Dutch Masters). Van het moment dat ze opstaan tot het moment dat ze overhaast het museum moeten verlaten in verband met een verhoogd terroristisch dreigingsniveau laten de rondleiders hun scherpe blik over de wereld, hun eigen leven en Nederland gaan.

'Stel dat je ook, nee, stel dat je juist een biografie zou krijgen als je een mislukt leven had geleid. Als je de essentie van een solitair leven had leren kennen. De zeurende pijn van opeenvolgend falen. De nooit aangevangen veranderingen. Kostbare bezittingen noch nageslacht om ze aan na te laten. De geschiedenis zou het verhaal beperken tot de liggende streep tussen twee jaartallen.'

Een mislukt leven hebben de vijf hoofdpersonages in de roman van Rovers niet, hoewel ze ook zeker niet rijk, beroemd, succesvol of anderszins opmerkelijk kunnen worden genoemd. Hun verhalen geven inzicht in zeer particuliere levens waar de banaliteit vanaf spat. De beschrijvingen ervan zijn vol details en met prachtige verwijzingen naar de kunsten, maar eigenlijk gebeurt er in de bijna vijfhonderd pagina’s vrij weinig tot niets.

'Buiten graasden de koeien in de wei, schoongeregend door de hoosbui van gisterenavond. Dat wit en dat zwart van die koeien had de contrastwerking van een oude tegelvloer.'

De nadruk ligt in dit werk op kijken en wellicht meer precies nog het zien. Met veel details schept Rovers typisch Nederlandse, dagelijkse taferelen die voor velen herkenbaar zullen zijn. Van drommen fietsers voor het stoplicht tot kennismakingen op het perron wanneer de treinen niet rijden. En elke keer zijn daar de verwijzingen naar de kunsten, met name de schilderkunst. De museumrondleiders zien overal overeenkomsten tussen hun dagelijkse leven en de taferelen die ze kennen uit het museum zonder dat dit gaat vervelen of pretentieus wordt.

Vergeten meesters is een ode aan Nederland en blijft tegelijk niet zonder kritiek. Nergens schopt de auteur heel hard tegen ons land, onze gewoontes of regels, maar een kritische ondertoon is aanwezig waar het bijvoorbeeld de politiek, het cultuurbeleid of ons massale gedrag betreft.

'Dit decor was al zo vaak gerestaureerd en opgepoetst dat alle originele gevelstenen intussen waren vervangen, terwijl de Unesco erop toezag dat aan de buitenkant alles bij het oude bleef. Nooit zou iemand teleurgesteld zijn omdat de afbeeldingen in de reisgids niet overeenstemden met het origineel. Botte vernietiging van een tastbaar verleden was natuurlijk onwenselijk, maar de voortzetting van een geprojecteerd ooit was minstens zo erg.'

De roman van Rovers leest niet snel weg maar vraagt, en verdient, de volledige aandacht van de lezer. Er gebeurt weinig maar er wordt des te meer getoond aan wie daar het geduld voor kan opbrengen. Sommige hoofdstukken hebben een afwijkende vorm waarmee de auteur het geheel even doorbreekt en op een interessante manier iets vernieuwends probeert te brengen.

Het lezen van Vergeten meesters vraagt om een moment van verstilling in alle hectiek en geldingsdrang om ons heen en wijst op al het moois dat in de meest doodgewone momenten voor het oprapen ligt, als je maar de moeite neemt om te kijken.