Interessante en actuele afknapper

Auteur Christina Dalcher is doctor in de theoretische taalwetenschap en geeft over de hele wereld les op universiteiten over taal en dialecten. Taal, of eigenlijk het ontbreken daarvan, is ook een van de grootste thema’s in haar debuutroman VOX. Een roman die qua thematiek vergeleken wordt met The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood en The Power van Naomi Alderman.

Jean leeft in een wereld waar ze als vrouw maar 100 woorden per dag tot haar beschikking heeft. Als dat gesproken en geschreven limiet overschreden wordt volgt een elektrische schok, die bij elk opeenvolgend woord heviger wordt. Elke vrouw die zich niet als onderdaan van het systeem – met het christelijke geloof als uitgangspunt – gedraagt, wordt als hysterisch bestempeld. Taalwetenschapper Jean wordt op een dag bevrijd van haar woordenlimiet om mee te werken aan een onderzoeksproject voor de overheid, maar wat is eigenlijk het doel van dit experiment?

VOX heeft meerdere gezichten. De eerste helft van het boek is theoretisch heel interessant en zet de lezer aan het denken over de samenleving waarin Jean zich bevindt en in hoeverre deze eigenlijk ver afstaat van de samenleving waarin we anno 2018 leven: “I don’t think I really believed it would happen. I don’t think any of us did. After the election, we started believing.” Een wereld waarin mensen hun taal en hun stem (letterlijk en figuurlijk) wordt afgenomen, iets waar ze bovendien zelf mee instemden (al dan niet door hun stem niet te laten horen). Daarmee is de roman vooral een politiek boek: “I keep reminding myself it isn’t my fault. I didn’t vote for Myers. I didn’t vote at all, actually.”

De kracht van taal en communicatie staat centraal maar daarnaast – en naast het politieke aspect – probeert Dalcher in het tweede deel van haar roman teveel. Jean is een krachtige vrouw maar de auteur slaagt er niet in om sympathie voor haar op te wekken. Ze is ook vooral egoïstisch en maakt onbegrijpelijke keuzes. De affaire die Jean heeft is begrijpelijk maar voegt een laag aan het verhaal toe die doet lijken alsof een vrouw uiteindelijk alleen maar door een man gered kan worden, iets wat precies het tegenovergestelde van Dalchers idee moet zijn geweest.

Van roman die tot denken aanzet verandert het boek dan halverwege ook nog in een soort dystopische thriller met veel ongeloofwaardige plotwendingen die elkaar in razend tempo opvolgen. Dat is jammer want het eerste deel van het boek is juist zo sterk. Het gewelddadige, ongeloofwaardige einde maakt het boek dus niet meteen niet meer de moeite waard, maar na het interessante, actuele en maatschappelijke verhaal waarmee het boek begint is het wel een afknapper.

Dalcher had veel meer uit VOX kunnen halen als ze bij haar eigen kracht, namelijk de taalwetenschap en de rol van taal in het menselijk leven, was gebleven. Het boek zet de lezer aan tot denken over de huidige maatschappij, de kracht van taal en het gebruiken van je stem. Het laat zien hoe gemakkelijk de samenleving kan ontsporen als maar genoeg mensen hun mond dichthouden of hun hoofd de andere kant op draaien en dat is iets wat we ons juist vandaag de dag moeten beseffen.